Ağrı; doku hasarı, iltihaplanma, enfeksiyon veya hastalık gibi durumların yanı sıra stres, yorgunluk veya aşırı egzersiz gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. Ağrının ortaya çıkmasını engellemek mümkün olamayabilir ancak gelişini geciktirmek ve şiddetini azaltmak için yaşamsal öneme sahip ağrı kesici ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar; baş, diş, kas, böbrek ve adet ağrılarından başlangıç olarak alınabilecek ilaçlar olmakla birlikte daha şiddetli ağrılarda doktor tarafından yazılan ilaçların yanı sıra non-steroid anti-inflamatuvar (NSAID) olarak adlandırılan gruptan ilaçlar da tercih edilebilmektedir.
Ağrı kesici ilaçlar genel olarak;
- Hafif şiddetteki ağrıların tedavisinde
- Orta veya ağır şiddetteki ağrıların tedavisinde ise adjuvan (yardımcı) tedavi olarak kullanılmaktadır.
Ağrı Kesici İlaç Nedir, Ne İşe Yarar?
Ağrı kesici ilaçlar; baş, kas, eklem, diş ve adet ağrısı gibi hafif-orta şiddetteki ağrıların yanı sıra daha şiddetli ağrı durumlarında ise yardımcı tedavi olarak kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçların temel etkisi ise beyin ve sinir sistemindeki ağrı sinyallerinin algılanmasını değiştirmek ve vücudun ağrıya verdiği tepkiyi azaltmaktır. Ayrıca bazı ağrı kesicilerin ateş düşürücü ve iltihap önleyici etkileri de bulunmaktadır.
Ağrı kesici ilaçların içerdiği etken maddelere bağlı olarak farklı mekanizmalar aracılığıyla etki göstermektedir. Ağrı kesici ilaçların etki mekanizmaları genel olarak şöyledir:
- Ağrı kesici ilaçların çoğu, prostaglandin adı verilen ve vücutta iltihaba yol açan kimyasal bileşenlerin üretimini azaltarak etki gösterir.
- Prostaglandinler; ağrı, ateş ve iltihaplanmaya neden olan bileşiklerdir.
- Prostaglandinlerin üretimini azaltan ilaçların kullanımı ise ağrıyı hafifleterek ateşi düşürmektedir.
Ağrı kesici ilaçların kullanım amaçları şu şekildedir:
- Ağrılı bir durumu daha tolere edilebilir hale getirmek
- Ağrının altında yatan hastalığın tedavisi
- Belirtileri hafifletmek
- Ağrının ilerlemesini engellemek
- Yaşam kalitesini artırmak
- Ağrıyı önlemek
Ağrı Kesici İlaç Çeşitleri Nelerdir?
Ağrı kesici ilaçlar; etken maddelerine, kullanım şekillerine ve güçlerine göre sınıflandırılabilmektedir. Ağrı kesici ilaç çeşitleri:
- Parasetemol içeren ağrı kesiciler: Parasetemol içeren ilaçlar, hafif ile orta şiddetteki ağrılar için sıklıkla tercih edilmektedir. Bu grubun en bilinen örneği ise %1000 mg’lık asetaminofen içeren parol’dür.
- İbuprofen içeren ağrı kesiciler: Eğer hasta ısıya bağlı bir ağrı yaşıyorsa ibuprofen içeren ağrı kesiciler tercih edilebilir. İbuprofen içeren ilaçlar arasında; robafen, advil, neoprofen ve ibroben yer almaktadır.
- Naproksen sodyum içeren ağrı kesiciler: Naproksen sodyum içeren ilaçlar, paracetamol ile benzer etkiye sahip olup daha uzun süre etki göstermektedir. Naproksen sodyum içeren ilaçlar arasında naproxin, aleve ve naprosyn yer almaktadır.
- Kodein içeren ağrı kesiciler: Kodein, morfinin yarı yarıya metabolize olması nedeniyle orta şiddetteki ağrılar için güçlü bir ağrı kesicidir. Kodein içeren ağrı kesicilerin sürekli kullanımı bağımlılık yapabilmektedir. Bu nedenle kodein içeren ilaçların kullanımı doktora danışılmalıdır. Kodein içeren ilaçlar arasında pholcodine ve solpadeine bulunmaktadır.
- Asprin içeren ağrı kesiciler: Asprin içeren ağrı kesiciler, hafif ile orta şiddetteki ağrılar için kullanılmaktadır. En bilinen asprin içeren ilaçlar; asprinin yanı sıra dispril ve saridon’dur.
- Tramadol içeren ağrı kesiciler: Tramadol, güçlü bir ağrı kesici olup bağımlılık riski taşımaktadır. Bu nedenle tramadol içeren ilaçlar; ultram, tramadol ratiopharm ve tramedo’nun mutlaka doktora danışılarak kullanılması gerekmektedir.
Ağrı Kesici İlaçların Etken Maddeleri Nelerdir?
Ağrı kesici ilaçların etken maddeleri arasında asetaminofen, ibuprofen, naproksen sodyum, kodein, asprin ve tramadol yer almaktadır. Bu maddelerin her birinin farklı etki mekanizmaları ve yan etkileri bulunmaktadır.
Asetaminofen
Asetaminofen (paracetamol); hafif ile orta şiddet arasındaki ağrılar ile ateşin düşürülmesi için kullanılan popüler bir ilaçtır. İltihaplanmayı önleyici etkisi bulunmadığından dolayı baş ve kas ağrısı gibi durumlarda tercih edilmektedir.
Genel olarak güvenli bir seçenek olsa da yüksek dozda alındığında karaciğer hasarına yol açabilmektedir. Dolayısiyle yetişkinler için maksimum günlük doz 4000 mg ile sınırlıdır. Alkol tüketimi ile birlikte kullanımı da karaciğer hasarı riskini artırmaktadır.
İbuprofen
İbuprofen ise hafif ile orta şiddetteki ağrılar için sıklıkla kullanılan bir başka ağrı kesicidir. Baş ağrısı, diş ağrısı, adet sancısı ve kas ağrısı gibi durumlarda etkili olmaktadır. Aynı zamanda ateşi düşürme ve soğuk algınlığı belirtisini hafifletme konusunda da yardımcı olmaktadır.
İbuprofen; mide ülseri, böbrek hastalığı veya astım gibi çeşitli yan etkilere neden olabilmektedir. Uzun süre yüksek dozda kullanılması kalp ve inme riskini de artırmaktadır.
Naproksen sodyum
Naproksen sodyum; hafif ile orta şiddetteki ağrılar için kullanılan bir diğer yaygın ağrı kesicidir. Asetaminofen ile benzer şekilde etki gösterse de daha uzun süre vücutta kalmaktadır. Bu nedenle sıklıkla tekrar alma ihtiyacını azaltmaktadır.
Naproksen sodyum mide rahatsızlığı, baş dönmesi veya uyku hali gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Ayrıca nadir durumlarda kalp krizi veya inme riskini de artırabilmektedir.
Kodein
Kodein içeren ağrı kesiciler; orta şiddetteki ağrılar için güçlü bir seçenek olup bağımlılık riski taşımaktadır. Kodein ayrıca öksürük baskılayıcı olarak da kullanılmaktadır.
Kodein vücutta morfine dönüşebildiği için bu ilacı alan kişilerin aynı zamanda guaifenesin veya noskapin gibi öksürük yatıştırıcılarına da ihtiyaçları olabilmektedir. Kodein ayrıca mide bulantısı ve kabızlık gibi yan etkilere de neden olabilmektedir.
Aspirin
Aspirin ise baş ve diş ağrısı gibi hafif ile orta şiddetteki ağrılar için yaygın olarak kullanılan bir başka analjezik (ağrı kesici) ilaçtır. İltihaplanmayı önleyici etkisi bulunduğundan dolayı aynı zamanda romatizma ve eklem iltihabı tedavisinde de yer etmektedir.
Aspirin mide rahatsızlığı, mide kanaması veya kanama eğilimi gibi yan etkilere yol açabilmektedir. Özellikle çocuklara verildiğinde Reye sendromu adı verilen nadir ama ciddi bir hastalığa yol açabilmektedir.
Tramadol
Tramadol güçlü bir ağrı kesicidir ve genellikle ameliyat sonrası veya kanserle ilişkili ağrılar gibi daha şiddetli ağrılar için reçete edilmektedir. Tramadolün bağımlılık geliştirme potansiyeli bulunduğundan kullanırken dikkat edilmesi gerekmektedir.
Tramadol mide bulantısı, kusma, baş dönmesi veya baş ağrısı gibi yan etkilere neden olabilmektedir.
Ağrı Kesici İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?
Ağrı kesici ilaçların yan etkileri; içerdiği etken maddeye bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Parasetemol (asetaminofen) içeren ilaçlarda yan etki riski düşüktür ancak yüksek dozda alındığında karaciğer hasarı riski bulunmaktadır. Bu nedenle önerilen doz aşılmamalıdır.
İbuprofen kullananlarda mide rahatsızlığı, mide ülseri veya kanama gibi sindirim sistemi yan etkileri görülebilmektedir. Ayrıca böbrek fonksiyonlarını etkileyebilir ve yüksek dozda kullanıldığında kalp ve damar hastalıkları riskini artırabilmektedir.
Naproksen sodyum kullananlarda da benzer şekilde mide rahatsızlığı ve yüksek dozda kalp krizi veya inme riski görülebilmektedir. Buna ek olarak travadol kullananlarda ise epilepsi hastalarında nöbet görülme ihtimaline karşılık ilacın kullanılmaması gerekmektedir.
Ağrı Kesici İlaç Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Ağrı kesici ilaçların kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar içeriklerinde yer alan prospektüslerde belirtilmektedir. Bu maddeleri kısaca özetlemek gerekirse;
- Ağrı kesici ilaçların kullanımı reçete edilenden daha fazla alınmaması gerekmektedir.
- Alkol tüketimi ile birlikte kullanımı karaciğer hasarı riskini artırdığından ötürü dikkat edilmelidir.
- Gebelik döneminde kullanımına doktor karar vermelidir.
- Kodain içeren ağrı kesiciler; astım, KOAH, akciğer enfeksiyonları ve bağırsak hastalıkları olan kişilerde kullanılmamalıdır.
- Zayıf nabzı olan kişiler ile tiroid hormonu yüksek olan kişilere de kodein kullanılmaması gerekmektedir.
- Mide kanaması öyküsü olan kişilerde non-selektif NSAID’ler yerine selektif COX-2 inhibitörleri tercih edilmelidir.
Asetaminofen İçeren Ağrı Kesiciler Nelerdir?
Asetaminofen içeren popüler agri kesici ilaçlar arasında parol, tylenol, panadol ve acetamide bulunmaktadır.