Burkulmalar, spor yaralanmaları ve günlük aktivitelerde en sık görülen yaralanmalardan biridir. Burkulma sonrasında ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı görülebilir. Bu belirtiler genellikle burkulma ile ilişkilidir ancak ağrının geçmemesi ve şiddetlenmesi durumunda altta yatan daha ciddi bir yaralanmanın söz konusu olabileceği düşünülmelidir. Burkulma sonrası geçmeyen ağrı, özellikle kemiğin zayıf noktası olan çocuk ve genç erişkin populasyonunda görülebilir. Bu belirtiler göz ardı edilirse uzun vadede kronik ağrı ve fonksiyon kaybı oluşabilir.
Burkulma Nedir?
Eklemi oluşturan kemiklerin, bağlantılarını oluşturan bağların zorlanarak yaralanması sonucu oluşan yaralanmalara burkulma denir. Burkulmalar çoğunlukla spor yaralanmalarıdır ancak günlük hayatta da sıklıkla karşılaşılır. Ayak bileği burkulması, en sık görülen burkulmadır. Burkulmada eklem etrafında ödem, eklemde şişme, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve ağrı oluşur.
Burkulma sonucunda bağlarda mikroyaralanmalar oluşur ve bazen de tam yırtık görülebilir. Burkulma sonrası eklem stabilitesi bozulur ve eklem etrafındaki kaslarda zayıflama meydana gelir. Burkulmada bağlar esnekliğini kaybedebilir. Burkulma sonrası dinlenme, buz tatbikatı, kompresyon ve elevasyon (RICE) yöntemleri uygulanmalıdır. Ağrı ve şişlik geçtikten sonra güçlendirme egzersizlerine başlanmalıdır.
Burkulma Belirtileri Nelerdir?
Burkulma sonucu oluşan belirtiler şunlardır:
- Ağrı
- Şişlik
- Hareket kısıtlılığı
- Eklemde hassasiyet
- Kızarıklık
- Ses gelmesi
Burkulma sonucu oluşan ağrı, yaralanmanın ilk döneminde şiddetli olabilir ve daha sonra hafifleyerek kronikleşebilir. Eklemde oluşan şişlik ve ödem, burkulan bağların kanamasından kaynaklanır. Hareket kısıtlılığı ise burkulmanın şiddetine göre değişir. Burkulmada eklem etrafında hassasiyet oluşur. Eklemde oluşan yaralanmaya bağlı olarak kızarıklık görülebilir. Bazı burkulmalarda yaralanma sırasında eklemden ses gelmesi de mümkündür.
Burkulma Sonrası Ağrı Neden Olur?
Burkulma sonucu oluşan ağrının nedenleri şunlardır:
- Burkulmada oluşan mikro yırtıkların iyileşmesi için zamana ihtiyaç duyulması
- Ağrının oluştuğu bölgede sinir uçlarının hasar görmesi
- Burkulan bağların etrafındaki dokuların hasar görmesi
- Burkulma sonucu eklem kapsülünde ve çevresindeki dokularda kanamasından dolayı ödem oluşması
- Mikro yırtıkların iyileşmesi için eklemi stabilize eden kasların zayıflaması
- Eklemdeki iliotibial band, popliteus kası veya gastroknemius kası gibi komş kaslarda aşırı kullanıma bağlı olarak miyofasiyal ağrı oluşması
- Ağrının psikolojik faktörlerden kronikleşmesi
Burkulma sonrası ağrının mekanizmasını anlamak önemlidir. Ağrı oluşumunun fizyopatolojisinde inflamasyon, ağrı eşiğinin değişimi ve psikolojik faktörler yer alır. Burkulma sonucu oluşan inflamasyon ve ödem ile beraber meydana gelen dokusal hasar sonucu oluşan ağrıyı tipik olarak akut ağrı olarak adlandırırız. Bu ağrı zamanla iyileşme sürecine girer. İyileşme sürecinde ağrının nedeni; doku iyileşmesine bağlı olarak mekanik uyarımın azalması, inflamasyonun ortadan kalkması ve ağrı eşiğinin değişimi ile ilişkilidir. İyileşme sürecinde mekanik uyarımın azalmasına rağmen ağrının devam etmesi durumunda doku hasarına bağlı olmayan bir ağrı mekanizmasından şüphe edilir. Bu durumda psikolojik faktörlerin de etkisi göz ardı edilmemelidir.
Burkulma Sonrası Geçmeyen Ağrı Ne Zaman Doktora Gitmeliyim?
Burkulma sonrası yaşanan ağrılar genellikle birkaç gün içinde geçer ve normal aktivitelerinize dönebilirsiniz. Ancak, burkulma sonrası ağrılar şu durumlarda doktora gitmeyi gerektirebilir:
- Ağrınız dayanılmaz derecede şiddetliyse
- Ağrı geçmişte yaşadığınız burkulmadan farklı ve alışılmış seviyenizin üzerinde hissediliyorsa
- Burkulduğunuz tarafın renginin değiştiğini veya vücudunuzun diğer kısımlarında şişlikler oluştuğunu fark ederseniz
- Ağrıyı hafifletmek için aldığınız ilaçların dozu veya sıklığı konusunda endişeleriniz varsa
- Ağrı nedeniyle uyuyamıyorsanız veya normal aktivitelerinizi sürdüremiyorsanız
- Ağrınıza eşlik eden ateş, terleme veya titreme gibi belirtiler varsa
Bunlar burkulma sonrası doktora gitmeyi gerektiren durumlardır. Özellikle şiddetli ağrı, renk değişikliği, şişlik, uyuyamama veya normal aktiviteleri yapamama gibi durumlar ciddi yaralanmaların belirtisi olabilir ve bir sağlık profesyoneline başvurmayı gerektirir. Burkulma sonrasında yaşanan belirtileri dikkate alarak zamanında doktora gitmek, olası ciddi yaralanmaların önüne geçebilir.
Burkulma Sonrası Geçmeyen Ağrının Altta Yatan Nedenleri Nelerdir?
Burkulma sonrasında geçmeyen ağrının altta yatan nedenleri şunlardır:
- Tam veya kısmi eklem yüzyüz yüzeyle ilgili yaralanmalar: Menisküs, labrum, tendonsuzlukları ya da ligaman hasarları
- Eklemi besleyen damarların hasar görmesi: Eklemi besleyen damarların kan akışının bozulması sonucu oluşan ağrılar
- Ağrının psikolojik faktörlerden kronikleşmesi
- Eklem etrafındaki kasların zayıflaması ve buna bağlı olarak eklem stabilitesinin bozulması
- Miyofasiyal ağrı sendromu: Kas veya kas grubunun travmaya bağlı olarak aşırı sertleşmesi
- Sinir hasarı: Burkulmada sinirlerin zarar görmesi sonucu sinir yoluyla iletilen ağrılar
- Sakatlık sonrası rehabilitasyon programına uyulmaması: Rehabilitasyon programını aksatıp sakatlığınızı ihmal etmeniz
Bunlar burkulma sonrası ağrının altta yatan potansiyel nedenleridir. Her bir sebep, eklem sağlığını farklı şekillerde etkileyebilir ve bu nedenle bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
Burkulma Sonrası Ağrılar Nasıl Tedavi Edilir?
Burkulma sonrası tedavi yöntemleri şunlardır:
- Ağrı kesiciler: Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID) ve asetaminofen türündeki ilaçlar kullanılarak ağrı kontrol altına alınabilir.
- Buz tatbikatı: İlk 48-72 saat içinde buz tatbikatı yapmak, burkulmaya bağlı ödem ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Buz torbası veya buz küplerini ince bir bezle sararak doğrudan cilde temas ettirmeden uygulamak önemlidir. Her seferinde 15-20 dakika süreyle buz tatbikatı yapılmalıdır.
- Kompresyon: Elastik bandajlar veya kompresyon sargıları kullanarak burkulmuş bölgeyi sarmak, ödemi azaltabilir ve bölgedeki kan dolaşımını stabilize edebilir. Bandajları çok sıkı sarmaktan kaçınılmalıdır; zira bu durum kan dolaşımını engelleyebilir.
- Elevasyon: Yaralanmış bölgenin kalp seviyesinin üzerine kaldırılması ödemi azaltır ve iyileşmeyi hızlandırır. Yastık gibi destekler kullanarak bölgeyi yükseltmek faydalı olacaktır.
- Fiziksel terapi: Burkulmanın iyileşme sürecinde fiziksel terapiden yardım almak önemlidir. Fizik tedavi uzmanları, güvenli ve etkili egzersizler önererek burkulmada zayıflayan kasları güçlendirebilir ve eklem hareketliliğini artırabilir. Ultrason ve elektrik akımları gibi fizik tedavi yöntemleri de iyileşmeyi hızlandırabilir.
- Kronikleşen ağrılarda psikolojik destek: Fiziksel yaralanmanın yanında psikolojik destek almak da kronikleşen ağrının tedavisinde önemli rol oynayabilir.
Bunlar burkulma sonrası tedavi yöntemleridir. Burkulmanın ciddi olduğu durumlarda cerrahi müdahale de gerekebilir. Dolayısıyla bir sağlık uzmanına danışmak ve önerilerine uymak en doğrusudur.