Paracetamol ve Alkol etkileşimi sık yaşanan bir durumdur. Alkol, genellikle sosyal ortamlarda veya stres atmak amacıyla tüketilen bir maddedir. Paracetamol ise soğuk algınlığı, grip, baş ağrısı ve özellikle çocuklarda ateş düşürmek amacıyla kullanılan ağrı kesici ve ateş düşürücüdür.
Paracetamol ve alkol birlikte sıkça kullanılır. Özellikle alkol tüketiminin yoğun olduğu dönemlerde, ertesi gün yaşanan baş ağrısı ve bitkinlik için paracetamol içeren ilaçlar alınmak istenir. Ayrıca alkol alımı sırasında da çeşitli sebeplerle ağrı kesici ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. Bu durumlarda akla gelen soruların başında paracetamol ve alkol birlikte kullanılabilir mi? Alkol paracetamolün etkisini azaltır mı? Alkol ile paracetamolün etkileşimi nedir? Alkol ile paracetamol birlikte kullanımı güvenli midir? gibi sorulardır.
Bu yazımızda paracetamol ve alkol etkileşimine detaylı bir şekilde yer vererek aklınızdaki soru işaretlerine yanıt bulmaya çalışacağız. Öncelikle paracetamol nedir, ne için kullanılır, etki mekanizması nasıldır maddeler halinde bunların bilgilendirmesini yapalım.
Paracetamol Nedir?
Paracetamol, 1880’li yıllarda sentezlendiği düşünülen ve 1950’li yıllardan beri yaygın olarak kullanılan, en tanınmış ağrı kesici ve ateş düşürücüdür. Baş ağrısı, diş ağrısı, kas ağrısı, soğuk algınlığı ve grip semptomları, hafif ila orta şiddetteki ağrıların tedavisi ve çocuklarda ateşi düşürmek amacıyla kullanılır. Paracetamol ayrıca romatoid artrit ve osteoartrit gibi hafif ila orta şiddette eklem ağrılarının tedavisi için de reçete edilebilir.
Paracetamol’ün temel özellikleri:
- Hafif ila orta şiddetteki ağrıları azaltır
- Ateşi düşürür
- Baş ağrısı, diş ağrısı, kas ağrısı gibi çeşitli ağrı türleri için etkilidir
- Çocuklarda ateş düşürmek için yaygın olarak kullanılır
- Romatoid artrit ve osteoartrit gibi eklem ağrılarını tedavi edebilir
Paracetamol’ün Etki Mekanizması
Paracetamol’ün tam etki mekanizması hala kesin olarak anlaşılmamış olsa da, merkezi sinir sisteminde (CNS) ve vücudun periferik bölgelerinde (sinir uçları) prostaglandin sentezini inhibe ettiği düşünülmektedir. Prostaglandinler, vücutta ağrı ve inflamasyon (iltihap) oluşumunda rol oynayan kimyasallardır.
Diğer yandan paracetamol’ün antipyretik (ateş düşürücü) etkisi de merkezi sinir sisteminde gerçekleşiyor olabilir. Ateş, vücudun enfeksiyonlara karşı doğal tepkisi olup, hipotalamus olarak adlandırılan beyin bölgesinde prostaglandinlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Paracetamol ateşi düşürme özelliği sayesinde bu hipotalamustaki prostaglandinlerin sentezini inhibe eder. Böylece ateşi oluşturan mekanizmayı engelleyerek ateşi düşürür.
Paracetamol Nasıl Kullanılır?
Paracetamol ağız yoluyla tablet ya da şurup şeklinde alınabileceği gibi fitil formunda da kullanılabilir. Ayrıca romatoid artrit ve osteoartrit tedavisinde reçete edilen paracetamol dozunun aşılması halinde de zarar verebilir.
Erişkinlerde Paracetamol Dozu
Standart paracetamol dozu yetişkinler için günde maksimum 4 gramdır (4000 mg). Akut ağrı durumunda her 4-6 saatte bir 500 mg paracetamol alabilirsiniz. Ancak 24 saatte toplamda 4 gramı (4000 mg) aşmamalısınız. Özellikle karaciğer rahatsızlığınız varsa daha düşük dozlar tercih edilmelidir.
Çocuklarda Paracetamol Dozu
Çocuklarda paracetamol dozu çocuğun kilosuna göre hesaplanır. Genel olarak aşağıdaki dozaj rehberi uygulanabilir:
- 10-15 mg/kg her 4-6 saatte bir
- Günde maksimum 60 mg/kg ya da 400 mg’ı aşmayan küçük çocuklar için
- 2-12 yaş arası çocuklarda ise günde maksimum 3 gram
Paracetamol şurup kullanıyorsanız aşağıdaki tabloyu baz alabilirsiniz:
| Ağız Şurup Dozu |
|---|
| 6 ay – 2 yaş: 5 mL (120 mg) her 4-6 saatte bir |
| 2-4 yaş: 7.5 mL (180 mg) her 4-6 saatte bir |
| 4-6 yaş: 10 mL (240 mg) her 4-6 saatte bir |
| 6-8 yaş: 12 mL (300 mg) her 4-6 saatte bir |
| 8-10 yaş: 15 mL (360 mg) her 4-6 saatte bir |
| 10-12 yaş: 20 mL (480 mg) her 4-6 saatte bir |
Ağrı Kesiciler ile Alkol Alımının Etkileşimi Nasıldır?
Sıkça sorulan “Alkol ağrı kesiciyi etkisiz hale getirir mi?” sorusunun yanıtı kullanılan ağrı kesicinin türüne göre değişmektedir. Alkol, özellikle serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri olarak bilinen SNRI grubu ilaçların metabolizmasını etkileyebilir. Buna bağlı olarak venlafaksin ilacının yarı ömrü azalıp etkisi zayıflayabilmektedir.
Ağrı kesici olarak bilinen ilaçlar arasında yer alan SNRI grubu ilaçlara ise şu şekilde örnekler verebiliriz:
- Venlafaksin (Efexor)
- Duloksetin (Cymbalta)
- Milnasipran (Ixel)
Bunlara ek olarak Alkol ile Tramadol etkileşimi de söz konusudur. Tramadol, bağımlılık yapabilen ve orta düzeyde ağrıları kesen ağrı kesicidir. Tramadol ile alkol birlikte kullanıldığında tramadolün solunum baskılanması etkisi artabilmektedir. Solunum baskılanması ciddi boyutlara ulaşabilmekte ve hayatı tehdit edebilmektedir.
Ağrı kesici kullanımına ek olarak alkol tüketiliyorsa aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir:
- Ağrı kesicilerin içinde alkol olup olmadığına dikkat edilmelidir. Özellikle öksürük, soğuk algınlığı ve grip için kullanılan ağızdan alınan şurupların içinde alkol bulunabilmektedir. Bu sebeple ekstra alkol tüketimine gerek kalmadan şuruplar kullanılabilir.
Paracetamol ve Alkol Etkileşimi Nasıl Gerçekleşir?
Alkol ile paracetamol etkileşime girer. Alkol tüketiminin yoğun olduğu dönemlerde paracetamol içeren ilaçlar alınmak istendiğinde akla gelen “Alkol paracetamolün etkisini azaltır mı?” sorusunun yanıtı evettir. Alkol tüketimi paracetamolün etkisini azaltmaktadır.
Buna ek olarak paracetamolün metabolizması üzerinde de etkili olan alkol, paracetamolün karaciğer tarafından işlenmesini artırmaktadır. Karaciğer tarafından işlenen paracetamolün toksik metaboliti N-asetil p-benzokinon imin (NAPQI) oluşmaktadır. Normalde miktar sınırlıdır ancak düzenli ve yüksek miktarda alkol tüketen kişilerde paracetamol ile alkol birlikte alındığında bu toksik metabolitinin seviyesi artmaktadır.
Toksik metabolitin artmasına bağlı olarak karaciğer hasarı riski de artmaktadır. Buna bağlı olarak aşağıdaki durumlarda paracetamol ve alkol kullanımına dikkat edilmelidir:
- Karaciğer hastalığı olan kişilerde
- Toksik maddeye maruz kalan kişilerde
- Bunlara ek olarak hamilelikte alkol kullanımı ile ilgili de dikkatli olunmalıdır
Hamilelikte Paracetamol ve Alkol Kullanımı
Hamilelik sürecinde alkol tüketimi bebek üzerinde olumsuz etkilere yol açabilmektedir. Ayrıca hamilelik döneminde kullanılan ilaçların da bebeği etkileme ihtimali bulunmaktadır. Bu sebeple hamilelik sürecinde ilaç kullanımına dikkat edilmelidir.
Paracetamol’ün hamilelik döneminde kullanımına ilişkin bazı çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalarda paracetamol’ün düşük dozda kullanımının hamilelik sürecinde güvenli olduğu düşünülmektedir. Ancak yüksek dozda kullanımının anne karnındaki bebeğe zarar verebileceği de ifade edilmektedir.
Bununla birlikte hamilelik döneminin başından sonuna kadar alkol tüketiminin bebeğe olan potansiyel zararları da göz önünde bulundurularak paracetamol içeren ilaçların kullanımına dikkat edilmelidir.
Paracetamol ile Alkol Etkileşimi Belirtileri Nelerdir?
Alkol ile paracetamol etkileşim halinde karaciğer hasarı meydana gelebilmektedir. Karaciğer hasarının belirtileri ise aşağıdaki gibidir:
- Ciltte ve gözlerde sararma (sarılık)
- Açıklanamayan kanamalar ya da morarmalar
- Açıklanamayan kaşıntı ya da cilt döküntüsü
- Açıklanamayan halsizlik ya da yorgunluk
- İştahsızlık, mide bulantısı ya da kusma
- Bedenin üst kısmında, özellikle de karında şişlik
- Zihinde bulanıklık ya da bilinç kaybı
Alkol ile Paracetamol Etkileşimini Önlemek İçin Ne Yapılmalıdır?
Ağrı kesici kullanırken alkol tüketiminin oluşturacağı olumsuz etkilerden korunmak adına aşağıdaki önlemleri almak faydalı olacaktır:
- Ağrı kesici ihtiyacı duymadığınız sürede ağrı kesici kullanmamaya özen gösterin
- Ağrı kesici kullandıktan sonra en az 24 saat boyunca alkol tüketmemeye özen gösterin
- Ağrı kesici kullanmadan önce son yedi gün içinde alkol tüketip tüketmediğinizi düşünün
- Ağrı kesici kullanımınız düzenliyse doktorunuza danışarak ne zaman alkol tüketebileceğinizi öğrenin