İltihaplı romatizma tedavi edilmediğinde eklemlerde ve dokularda kalıcı hasarlara yol açabilen, yaşam kalitesini oldukça düşüren ve ilerleyici bir hastalıktır. İltihaplı romatizma söz konusu olduğunda zamanında ve etkin bir şekilde tedavi edilmesi çok önemlidir. Bu nedenle romatizma belirtilerini iyi bilmek ve hastalığın seyrini anlamaya çalışmak gerekir. Bu hastalık romatizmal ağrıları olan iltihaplı eklem romatizması ile sıklıkla karıştırılır. İltihaplı romatizma ağrıları çocuklarda ve gençlerde görülen eklem ağrılarına da benzerlik gösterir.
İltihaplı Romatizma Nedir?
İltihaplı romatizma, vücuttaki bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı eklem hücrelerine saldırdığı ve iltihaba neden olduğu kronik bir hastalıktır. Bu durum eklemlerde, özellikle de diz, el ve ayaklardaki küçük eklemlerde şişme, sertleşme, ağrı ve hassasiyete neden olur. İltihaplı romatizmanın diğer adı ise romatoid artrittir. Bu hastalıkın kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak genetik, çevresel ve bağışıklık faktörlerinin bu hastalığın oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir.
İltihaplı Romatizmin Türleri
İltihaplı romatizma genel bir terim olduğu için birçok farklı romatizmal hastalığı kapsar. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Romatoid artrit: Vücudun bağışıklık sisteminin eklemlerdeki sağlıklı dokuya saldırdığı kronik ve progresif bir iltihaplı romatizma türüdür. Hastalık genellikle el, ayak, diz ve omuz gibi küçük ve büyük eklemleri simetrik olarak etkiler.
- Ankylosing spondylitis (Beyazlatıcı spondilit): Omurgayı ve vücudun diğer eklemlerini etkileyen iltihaplı bir romatizma türüdür. Gençlerde ve genç erişkinlerde omurga ağrısı ve sertliği ile kendini gösterir.
- Psiotazis ya da juvenil idiyopatik artrit: Çocuklarda 16 yaşından önce başlayan eklem iltihabıdır. Çocuğun gelişimiyle birlikte hastalığın seyri de değişiklik gösterir.
- Reaktif artrit: İyi huylu bir eklem iltihabıdır. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere vücutta meydana gelen bir enfeksiyona ya da yaralanmaya karşı verilen reaksiyon sonucunda ortaya çıkar.
- Erosive osteoartritis: Osteoartritin romatizmal bir tabloyla gittiği ve eklemlerde aşınım meydana geldiği bir romatizma türüdür.
İltihaplı Romatizmanın Belirtileri Nelerdir?
İltihaplı romatizma belirtileri, her hastada aynı şekilde ortaya çıkmayabilir ve hastalığın seyrine göre değişiklik gösterebilir. İltihaplı romatizmanın en yaygın belirtileri şunlardır:
- Ağrı: Eklemlerde özellikle sabahları veya uzun süre oturduktan ya da yatırdıktan sonra hassasiyetle birlikte ağrı görülür.
- Şişlik: Özellikle ellerde, ayaklarda ve dizlerde şişlik meydana gelir.
- Sertlik: Özellikle sabahları eklemlerde hareket ettikçe sertliğin azalmasıyla kendini belli eder.
- Yorgunluk: Hastalarda genel bir yorgunluk hissi ve güçsüzlük yaşanabilir.
- Ateş: Vücutta iltihaplanma olduğu için düşük ateş görülebilir.
- Kilo kaybı: Vücutta meydana gelen iltihaplanma sonucunda istek dışında kilo kaybı yaşanabilir.
İltihaplı Romatizmanın Nedenleri Nelerdir?
İltihaplı romatizmanın nedeni, eklemlerdeki sağlıklı dokuya saldıran vücudun bağışıklık sisteminin yanlış yönde aktive olması olarak açıklanabilir. İltihabın romatizma üzerindeki etkisi iyi bilinir. İltihaplı romatizma kadınlarda daha sık görülür. Bununla birlikte tüm dünyada her yaştan, her iki cinsiyetten ve sosyoekonomik gruptan insanı etkileyen bir hastalıktır.
Romatoid artrit adı verilen iltihaplı romatizma türünün nedeni tam olarak bilinmemektedir ancak aşağıdaki faktörlerin bu hastalığın oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir:
- Genetik: Aile geçmişinde romatizma bulunan kişilerde bu hastalığın görülme olasılığı daha yüksektir.
- Çevresel faktörler: Hormonal değişiklikler, sigara kullanımı ve bazı enfeksiyonlar gibi çevresel faktörler romatoid artritin aktivasyonunu tetikleyebilir.
- Bağışıklık sistemi: Romatoid artritte bağışıklık sistemi sağlıklı dokulara saldırdığı için otoimmun bir hastalık olarak kabul edilir.
İltihaplı Romatizmanın Tanısı Nasıl Konulur?
İltihaplı romatizma tanısı, uzman hekim tarafından hastanın belirtilerinin dinlenilmesi, fiziksel muayenesinin yapılması, eklemlerdeki şişlik ve sertliğin değerlendirilmesi, laboratuvar testlerinin yapılması ve görüntüleme yöntemlerinin uygulanmasıyla konulur.
Buna göre hekim hastanın belirtilerini sorgular ve fiziksel muayene ile eklemlerde iltihaba bağlı şişlik, hassasiyet ve sertlik olup olmadığını kontrol eder. Laboratuvar testlerinde kan içerisinde bulunan eritrositlerin sedimentasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) değerlerine bakılır. Bu değerlerin yüksek olması vücutta iltihap bulunduğunun göstergesidir. Ayrıca kan dahilinde romatoid faktör (RF) ve anti-citrullinated protein antibodies (anti-ccp) varlığına da bakılır. Hastalığın seyrinin belirlenmesi için görüntüleme yöntemlerinden röntgen, ultrason ve MR gibi yöntemler kullanılabilir.
İltihaplı Romatizmanın Tedavisi Nasıl Yapılır?
İltihaplı romatizma tedavisi, ağrının kontrol altına alınmasını, şişen eklemlerin normal hale getirilmesini, hastalığın ilerlemesinin durdurulmasını ve eklemlerin deformasyonunun engellenmesini amaçlar. Bunun için hastalara yaşam tarzı değişiklikleri önerilir, diyet önerilerinde bulunulur, fizik tedavi yöntemleri uygulanabilir ve ilaç tedavisi yollarına başvurulur. Gerekli durumlarda cerrahi yöntemlere başvurulabilir.
İltihaplı Romatizmaya Ne İyi Gelir?
Aşağıdaki yöntemler iltihaplı romatizma ağrılarını hafifletmeye yardımcı olabilir:
- Ağrı kesici ilaçlar: Aspirin, ibuprofen ya da naproksen gibi ağrı ve iltihap giderici nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NAADII) kullanılabilir.
- Fizik tedavi: Hastanın belirtilerine uygun fizik tedavi yöntemleri uygulanabilir.
- Sıcak-soğuk kompres: Eklemlere yapılacak olan soğuk kompres ya da sıcak su torbası gibi yöntemler ağrının hafiflemesine yardımcı olur. Soğuk kompres özellikle el ve ayak bileklerine uygulanabilir. Uygulama 20 dakikalık sürelerle günde birkaç kez yapılabilir. Soğuğu daha etkili kullanabilmek için buzların ince bir havluya sarılarak doğrudan cilde temas etmemesine dikkat edilmelidir. Aynı şekilde sıcak su torbası da direkt cilde temas etmeyecek şekilde kullanılmalıdır. Sıcak kompres kan dolaşımını arttırarak ağrıyı hafifletmeye yardımcı olur. Ancak bu uygulama şişliği artırabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
Diyet İlacı Yaratır mı?
Diyetin ilaca olan ihtiyacı tamamen ortadan kaldırması pek mümkün değildir ancak doğru beslenme iltihaplı romatizma tedavisine büyük katkı sağlayabilir. İlaç tedavisiyle birlikte aşağıdaki besin tüketilmeye başlanırsa iltihaplı romatizma üzerindeki etkisi gözle görülür hale gelir:
- Zencefil ve zerdeçal: Bu iki baharatın içeriklerinde bulunan antioksidan özellikli maddeler vücuttaki iltihabı azaltmaya yardımcı olur.
- Badem: Badem gibi omega-6 yağ asitleri oranı yüksek olan kuruyemişler tüketilerek iltihaplanma azaltılabilir.
- Meyveler: Özellikle çilek, böğürtlen ve ahududu gibi yaban mersini içeren meyveler düzenli olarak tüketilirse vücuttaki iltihabı azaltır.
- Yaş sebzeler: Brokoli, lahana ve ıspanak gibi sebzeler de vücuttaki iltihabı azaltmaya yardımcı olur.
İltihaplı Romatizma Ağrısı Nasıl Geçer?
İltihaplı romatizma ağrıları, sekresyon analizi (SA), steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NEAD), kortikosteroidler, DMARD ilaçları (steroid türü ilaçlara alternatif), biyolojik ajanlar ve fiziksel tedavi yöntemleri kullanılarak geçer.
Yaşam Tarzı Değişiklikler ile İltihaplı Romatizma Tedavisi
Yaşam tarzı değişiklikleri, tedaviye önemli ölçüde destek olabilecek yöntemlerdir. Bu değişiklikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Dengeli beslenme: Antioksidan özelliği yüksek olan besinlerin tüketilmesi vücuttaki iltihabı azaltmaya yardımcı olur. Yağsız protein kaynakları, tam tahıllar, meyve ve sebzeler gibi yiyecekler tüketilerek dengeli beslenilebilir.
- Sigarayı bırakmak: Sigarayı bırakmak sadece akciğerleri değil eklemleri de korur. Sigara içen kişilerin bırakması gerektiği kadar pasif içici olmaları da önemlidir.
- Zayıf kurbanı olmak: Zayıf metabolizmaya sahip kişilerin eklem yumuşak dokularının zarar görmesi daha olasıdır. Bu nedenle spor yaparak zayıf metabolizma sahip kişiler spor yaparak kendilerine zarar vermemelidir.
- D vitaminini almak: D vitaminin kemik sağlığı üzerindeki etkisi iyi bilinmektedir ancak D vitamininin eklem sağlığını da koruduğu son zamanlarda yapılan araştırmalarla ortaya çıkmıştır.
- Sorunları çözmek: Hastalığın yönetimi sorunları çözmekle mümkündür. Örneğin uyku sorunları mutlaka çözüme kavuşturulmalıdır.
Ağrı Kesiciler ile Tedavi
İltihaplı romatizma ağrıları, doktor tarafından önerilen ağrı kesiciler kullanılarak hafifletilebilir. Bu ilaçlar doğrudan ağrıyı dindirmeye yardımcı olur ancak hastalığın seyri üzerinde herhangi bir etki yaratmaz.
Kortizonlu Kremler ve İlaçlar ile Tedavi
Kortizon içeren kremler ve ilaçlar iltihaplı romatizma tedavisinde sıklıkla tercih edilir. Bu ilaçların kullanımı doktor kontrolünde olmalıdır.
Fizik Tedavi ile İltihaplı Romatizma Tedavisi
Fizik tedavi yöntemleri, iltihaplı romatizma tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Bu yöntemler aşağıdaki gibidir:
- Eklemlerin esnekliğini korumaya yönelik egzersizler,
- Ağrıyı azaltmaya yardımcı olan transcutaneus electrical nerve stimulation (TENS) yöntemi,
- Kortizon enjeksiyonu,
- Sicak ya da soguk kompres uygulanması gibi yöntemler fiziksel tedavi kapsamında yer alır.
Biyolojik Tedavi Yöntemleri
Biyolojik tedavi yöntemleri, iltahaplı romatizmada kullanılan ilaçların içinde yer alır. Bu yöntemler aşağıdakileri içerir:
- Fizik tedavi yöntemleri,
- Diyet değişiklikleri,
- Zincegil ve zerdeçal tüketimi,
- Ağrı kesici ilaçlar,
- Kortizonlu kremler ve ilaçlar gibi yöntemler biyolojik tedavi arasında sayılabilir.
Diyet Tedavisi ile İltahaplı Romatizma Tedavisi
Diyetin romatizma üzerindeki etkisi iyi bilinmektedir. Osteoartrit diyeti ile iltahaplı romatizma ağrılarının hafifletilmesi ve vücuttaki iltihabın giderilmesi mümkün değildir ancak osteoartrit diyetinin detaylarına öncelikle vakıf olmak gerekir.
Osteoartrit Diyeti Nedir?
Osteoartrit diyeti, eklem sağlığının korunması ve osteoartrit adı verilen eklem rahatsızlığının yönetilmesi amacıyla planlanan beslenme programıdır.
Diyetin İyileştirici Etkisi
Diyetin iyileştirici etkisi sayesinde vücuttaki iltihabın azaltılması mümkün değildir. Anti-inflamatuar diyet adı verilen bu beslenme programı sayesinde vücutta oluşan iltihabın giderilmesi ve inflamasyonun kontrol altına alınması mümkün olur.
Ağrıların Tedavisinde Beslenmenin Önemi
Ağrılı durumların tedavisinde beslenmenin önemi büyüktür çünkü doğru besinlerin tüketilmesi ağrı kesicilerin kullanımını azaltır.
Ağrı Kesiciler ile Beslenmenin Etkileşimi
Ağrı kesicilerin kullanımı sıklıkla besinlerle birlikte gerçekleşir. Ağrı kesiciler özellikle içerdikleri NSAID nedeniyle mide zarında tahrişe yol açabilir. Bu etkiyi azaltmak için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
- Ağrı kesiciler su ile değil süt ya da süt ürünleri ile alınmalıdır.,
- Ağrı kesicilerin yanında yoğurt yemek mide zarının tahriş olmasını engeller.,
- Tam buğday ekmeği ya da makarna tüketilmesi de mide zarının tahrişini azaltır.,
- Ağrı kesicilerin kullanım zamanına dikkat edilmelidir.,
- Aç karnına alınmamalıdır.,
- Ağrı kesici kullanımı günde iki kere yeterlidir.,
- İki doz arasında en az dört saat olmalıdır.,
- Kullanım süresi doktor tarafından belirlenmelidir.
Diyet ile İltahaplı Romatizma Tedavisi
Diyetin romatizma üzerindeki etkileri iyi bilinmektedir. Hastalığın yaygınlığının artmasıyla birlikte diyetin romatizma üzerindeki iyileştirici etkisi daima araştırılmaktadır.
- Zencefil ve zerdeçal gibi besinlerin tüketilmesi vücuttaki inflamasyonu azaltmaya yardımcı olur.,
- Meyve tüketimi de vücuttaki inflamasyonu azaltır.,
- Etil alkol inflamasyonu arttığı için alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır.,
- Kafein tüketimi de inflamasyonun arttıran etkenlerden biridir bu nedenle kafein içeren besinlerin tüketimi azaltılmalıdır.,
- Tütün ürünlerinin kullanımı mutlaka bırakılmalıdır., li>Ispanak içerdiği beta sitosterol sayesinde inflamasyonu azaltmaya yardımcı olur.,
- Brokoli daima tüketilmelidir.,
- Kilo kontrolü sağlanmalı ve prostat glandının çalışmasına yardım eden vitamin ya da mineral takviyeleri alınmalıdır.