Ayak bileği burkulması, ayak bileğinin içindeki ve dışındaki bağların zorlanması, yırtılması veya hasar görmesiyle meydana gelir. Ayak bileği burkulmasının en yaygın sebebi ani yön değiştirme, koşma veya zıplama sırasında bileğin burkulmasıdır. Ayak bileği burkulmasında ağrı, şişlik, morarma ve hareket kısıtlılığı görülebilir.
Ayak Bileği Burkulması Nedir?
Ayak bileği burkulması, ayağın topuğunun dış tarafının içe doğru bükülmesi sonucu oluşan yaralanmadır. Ayak bileği burkulmasında küçük veya büyük çapta hasar görebilen bağ dokuları; ayak bileğini bir arada tutan ve ayak kemiğini diz kemiği ile bağlayan ligamentler bulunur. Burkulma sonucu ayak bileğinde ağrı ve şişlik oluşur.
Ayak bileği burkulması, genellikle sporcuların yaşadığı bir yaralanma türü olarak bilinse de herkesin başına gelebilecek bir durumdur. Özellikle yüksek topuklu ayakkabı, spor ayakkabı veya bot gibi giymek ayağa göre tasarlanmış ayakkabılardan daha fazla ayakkabı tercih ediliyorsa burkulma riski artar. Ayak bileği burkulmasının tedavi edilmemesi durumunda ilerleyen dönemlerde osteoartrit adı verilen eklem rahatsızlığına zemin hazırlayabilir.
Ayak Bileği Burkulması Belirileri Nelerdir?
Burkulma sonucu oluşan yaralanmanın şiddetine göre ayak bileği burkulmasında belirtiler farklılık gösterebilir. Ayak bileği burkulmasında en yaygın görülen semptomlar şunlardır:
- Ayak bileğinde ve çevresinde şişlik
- Ayak bileğinin hareket ettirilmesinde veya bastonun kullanılmasında ağrı
- Ayak bileği hareket ettirildiğinde veya ağırlık verildiğinde ses duyulması
- Ayak bileğinin dış tarafında morluk oluşması
- Ayak bileğinin ısı farkı hissettirmesi
- Ayak bileği hareket kabiliyetinin azalması
Ayak Bileği Burkulmasının Nedenleri Nelerdir?
Ayak bileği burkulmasının en yaygın nedeni spor aktiviteleri ve günlük hayatta yapılan ani hareketlerdir. Ayak bileği burkulmasının diğer nedenleri ise şöyle sıralanabilir:
- Düşme
- Ayak bileğini zorlayan ve tekrar eden hareketler
- Doğuştan düz tabanlık
- Zayıf kaslar
- Spor yaparken uygun olmayan ayakkabı tercih edilmesi
- Toprak seviyesinden yüksek bir seviyeden atlama
Ayak Bileği Burkulması Sırasında Ne Yapılmalıdır?
Ayak bileği burkulduğunda R.I.C.E. yöntemi uygulanmalıdır. R.I.C.E. yönteminin açılımı ve uygulanışı şu şekildedir:
- Rest (Dinlenme): Burkulmuş olan ayak bileğine dinlenme süresi tanınmalıdır.
- Icing (Buz Uygulama): Şişliği azaltmak ve ağrıyı dindirmek için buz torbası veya soğuk kompres uygulanmalıdır. Buz uygulaması doğrudan cilde temas ettirilmemeli ve bir havluya sarılarak uygulanmalıdır.
- Compression (Bantlama): Burkulmanın etkisini azaltmak için ayak bileğine elastik bandaj ile kompresyon uygulanmalıdır. Bandaj çok sıkı sarılmamalı, kan dolaşını engellemeyecek şekilde hafif baskı yapacak şekilde uygulanmalıdır.
- Elevation (Yükseltme): Özellikle ilk 24-48 saat boyunca ayağın kalp seviyesinden yüksek tutulması sağlanmalıdır.
Ayak Bileği Burkulmasının Tedavisi Nasıl Yapılır?
Ayak bileği burkulmasının tedavisine direkt tıbbi müdahale gerektiren durumlarla başlanır. Bağların yırtılması, kırık gibi durumlarda doktor kontrolü mutlaka gereklidir. Doktorun önerdiği şekilde tedaviye uyulması ve istirahat edilmesi önem taşır. Ayak bileği burkulmasında tedavi süreci aşağıdaki adımlarla ilerler:
- Buz uygulaması: Şişliği azaltmak ve ağrıyı dindirmek için buz torbası veya soğuk kompres uygulanmalıdır.
- İlaç tedavisi: Ağrının giderilmesi ve iltihaplanmanın azaltılması için nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID) reçete edilebilir.
- Fiziksel terapi: Ağrının giderilmesi ve hareketliliğin artırılması için fizyoterapist eşliğinde egzersizler yapılabilir.
- Bağların yırtılmasında istirahat: Eğer burkulma sonucu bağlar yırtıldıysa, yırtılan bağların kendini toparlaması için istirahat edilmelidir.
- Şiddetli vakalarda ameliyat: Ayak bileği burkulmasının şiddetli ve kronikleşmiş vakalarında bağ onarıcı cerrahi işlemler gerekebilir.
Ayak Bileği Burkulmasının Şiddeti Nasıl Belirlenir?
Burkulmanın şiddetini belirlemek için yapılan fiziksel muayenelerde;
- Ağrının seviyesi,
- Şişliğin durumu,
- Ayak bileğinin stabilitesi,
- Bazı özel testlerle (tenderness veya instability gibi) bulgular elde edilir.
Tüm bu bulgular değerlendirildiğinde;
- Eğer ağrı ve şişlik minimum düzeydeyse, ayak bileğinin stabil olması sağlanabiliyorsa burkulma düşük şiddetlidir. Genelde evde bakım yeterlidir.
- Ağrı ve şişliğin artmasıyla birlikte stabilite kaybı orta seviyedeyse burkulma orta şiddettedir. İyi bir tedavi süreci gereklidir.
- Ağrı ve şişlik çok fazlaysa, beraberinde ciddi stabilite kaybı da varsa burkulma yüksek şiddettedir. Bu durumda genellikle cerrahi müdahale gerekebilir.
Ayak Bileği Burkulmasının İyileşme Süresi Ne Kadardır?
Burkulmanın iyileşme süresi yaşanan travmanın şiddetine bağlıdır. Burkulmada genel iyileşme süreleri şu şekildedir:
- Düşük şiddette burkulmalarda 1-3 hafta iyileşme süresi görülür.
- Orta şiddette burkulmalarda 3-6 hafta iyileşme süresi görülür.
- Yüksek şiddette burkulmalarda ise 12 haftaya kadar iyileşme süresi görülebilir.
Ayrıca her bireyin iyileşme süreci farklılık gösterebilir. Bazı kişilerde daha uzun veya kısa bir iyileşme süreci yaşanabilir.
Ayak Bileği Burkulmasını Önlemek İçin Alınabilecek Tedbirler Nelerdir?
Ayak bileği burkulmasını önlemek için alınabilecek önlemler şu şekildedir:
- Spor yaparken uygun tekniklerin öğrenilmesi ve bu tekniklere uyulması,
- Spor yaparken vücuda uygun egzersizler tercih edilmesi,
- Zayıf kasları güçlendirmek için düzenli olarak kuvvetlendirici egzersizler yapılması,
- Esneklik çalışmaları yapılması,
- Yüksek topuklu ayakkabı giymekten kaçınılması,
- Spor yaparken uygun ayakkabı giyilmesi,
- Düz tabanlık gibi ayakta yapılan doğuştan gelen bozuklukların zamanında tedavi edilmesi.