Doğum, kadınlar için fiziksel ve duygusal olarak zorlu bir süreçtir. Doğum sonrası ise bu sürecin bitmesi anlamına gelmez. Doğum sonrası pek çok farklı sorun ortaya çıkabilir. Bunlardan biri de doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonudur (İYE). Doğumun yaratmış olduğu fiziksel travma, hormonal değişiklikler ve emzirmeye başlamak gibi etkenler doğum sonrası vücudun kendini toparlamasını zorlaştırırken idrar yolu enfeksiyonlarına da zemin hazırlayabilir. İdrar yolu enfeksiyonları doğum sonrası dönemde görülen en yaygın sorunlardan biridir. İdrar yolu enfeksiyonu ile doğum sonrası dönemde ortaya çıkan diğer sorunları ayırt etmek oldukça önemlidir. Doğum sonrası İYE belirtileri arasında en yaygın görülenler ateş, üşüme, titreme, idrarda ve/veya kirli suda kan görülmesi, sık sık tuvalete gitme isteği, idrar yaparken yanma hissi ve acil tuvalet ihtiyacı duyma dışında karın alt kısmında ağrı ve hassasiyet hissidir. Bu belirtiler doğum sonrası dönemde yaşanan diğer sorunlarla benzerlik gösterebilir. Bu nedenle belirtiler yaşandığında mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurulması ve doğru teşhisin konulması gerekir. Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonunun tedavisine başlanabilmesi için öncelikle enfeksiyonun türünün ve yayılım göstermişse ne kadar yayıldığının belirlenmesi gerekir. Bu nedenle doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonu belirtileri yaşandığında ve/veya riski olduğu düşünülüyorsa mutlaka doktora gidilmesi gerekir. Doktor muayenesinde idrar tahlili istenir, gerekli görüntüleme çalışmaları yapılır ve bu sayede enfeksiyonun türü ve yayılım durumu belirlenir. Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonu tedavisi antibiyotik yazılması ile gerçekleştirilir. Antibiyotikli tedaviye başlandıktan sonra 24-48 saat içerisinde belirtilerde düzelme görülmezse, hastanın genel durumunda iyileşme olmuyorsa hastaneye yatış gerektiren bir durumun söz konusu olduğu düşünülerek daha kapsamlı bir tedavi planlanması gerekebilir. Antibiyotik tedavisine başlandığında yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler enfeksiyon türüne ve kullanılan antibiyotiğe göre değişiklik gösterebilir. Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonlarında genellikle ağızdan alınan ilaçlar tercih edilir ancak bazı durumlarda damar içi ilaç tedavisi de gerekebilir. Antibiyotik tedavisine başlarken ve tedavi sırasında aşağıdaki maddelerde dikkat edilmesi gerekir:
- Antibiyotiklerin reçete edildiği şekilde, zamanında ve tamamen içilmesine dikkat edilmelidir.
- İdrar tahlilerinde farklı antibiyotiklare karşı farklı hassasiyetler olabileceğinden doktorun önerdiği ilacı kullanmak önemlidir.
- Gastrointestinal sistemde meydana gelebilecek yan etkiler (bulantı, kusma, ishal) için doktorla iletişime geçilmelidir.
- Antibiyotikler bazı yan etkilere sebep olabileceğinden doğum sonrası İYE tedavisi için reçete edilen ilaçların dışında ilaçlar kullanılmamalıdır.
- Doğum sonrası vücut yorgun olduğu için dinlenmeye ve uyumaya özen gösterilmelidir.
- Sıvı alımına dikkat edilmelidir. Su içmek vücuttaki toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
- Bol lifli gıdalar tüketilmesi vücudun bağışıklığını destekler.
- Kafein alımı idrar yollarını tahriş edebileceğinden kafein içeren içeceklerden kaçınılmalıdır.
- Antibiyotikler vücuttaki yararlı bakterileri de öldürebilir. Bunun için probiyotik yoğurt ya da diğer probiyotik takvileri kullanmaya dikkat edilmelidir.
Doğumda idrar yolu hasar görebildiği için doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonu yaşanabileceği düşünülür ancak doğumun idrar yolu enfeksiyonuna sebep olduğu yönünde kesin bir kanıt yoktur. Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonu riskini artıran faktörler şunlardır:
- İdrar yolu enfeksiyonuna geçmişte sık sık yakalanmış olmak,
- Hamilelik sırasında ve sonrasında bağırsak hareketlerinin yavaşlaması,
- Hamilelik sırasında bol sıvı tüketilmemesi,
- Doğum sırasında idrar yolunun zarar görmesi,
- Katalizör olarak bilinen idrar sondası kullanılması,
- Kendi kendine yapılan vajinal temizlikler,
- Emzirme,
- Menopoz dönemi gibi hormonal değişikliklerin yaşanması.
Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonlarının önlenebilmesi için aşağıdaki maddelerde dikkat edilmesi gerekir:
- Bol bol sıvı tüketilmesi, özellikle su içmek vücuttaki toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
- Tuvalete sık sık gitmektaşık olmak özellikle doğumun üzerinden uzun süre geçmişse idrar yollarının temizlenmesine yardımcı olur.
- Idrar yaparken dışarı doğru yapılan baskı idrar yollarını temizlemeye yardımcı olur. Bu nedenle idrarı uzun süre tutmamak ve tuvalet ihtiyaçlarını gidermeye özen göstermek önemlidir.
- Sıcak kompres uygulamak idrar yollarının rahatlamasına yardımcı olur.
- Vajinal bölgenin temizliğine dikkat edilmelidir. Kendi kendine vajinal temizlik yapmak yerine doktordan temizlik önerileri istenebilir.
- Doğum sonrası süre içinde cinsel ilişkiye girilmemesi ya da dikkat edilmesi gerekir.
Doğum sonrası idrar yolu enfeksiyonları genellikle hafif seyirlidir ancak nadir de olsa ciddi komplikasyonlar yaşanabilir. Doğum sonrası İYE’nin böbrek enfeksiyonu gibi ciddi bir duruma dönüşmesi halinde ateş yüksek derecede (39°C’nin üzerinde), titreme ve üşüme görülürken idrarla birlikte tükürükte de kan görülmesi, nefes alıp vermede zorluk, göğüs ağrısı ve nabızda düzensizlik gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Ayrıca doğum sonrası iyileşme sürecinin uzun sürmesine de neden olabilir.