Fibromiyalji, yaygın kas-iskelet sistemi ağrılarıyla karakterize, kadınlarda daha sık görünen bir hastalıktır. Fibromiyaljisi olan kişilerde sıklıkla yorgunluk, uykusuzluk, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik belirtiler de görülür. Fibromiyalji hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir ancak beyinde ağrı algısını etkileyen kimyasal ve elektriksel sinyallerin bozulduğu düşünülmektedir. Fibromiyaljinin semptomlarını hafifletmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik ilaçlar ve terapiler ile fibromiyalji tedavi edilebilir.
Fibromiyalji nedir?
Fibromiyalji; yaygın ağrı, hassas noktaların bulunduğu 18 bölgede baskı ile artan ağrı ve kronik yorgunluk ile karakterize romatizmal bir hastalıktır. Fibromiyaljisi olan kişilerde ayrıca uyku bozukluğu, baş ağrısı, irritabl bağırsak sendromu, adet dönemi ağrıları, fibromiyalji bağlı mide ağrısı gibi farklı semptomlar da görülebilir.
Fibromiyalji hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir ancak beyinde ağrı algısını etkileyen sinyalleri değiştiren kimyasal ve elektriksel sinyallerin bozulduğu düşünülmektedir. Stres, travma, genetik faktörler, enfeksiyonlar ve diğer sağlık sorunları fibromiyaljinin gelişiminde rol oynayabilir.
Fibromiyalji hastalığı kadınları daha çok etkilemektedir. Fibromiyaljisi olan her 4 kişiden 3’ü kadındır. Hastalık her yaştan insanı etkilese de fibromiyalji genellikle orta yaş grubundaki kişilerde fibromiyalji hastalığına daha sık rastlanır.
Fibromiyaljinin belirtileri nelerdir?
Fibromiyalji hastalığının en yaygın belirtisi, vücudun birçok yerinde yaygın olarak hissedilen ağrılardır. Fibromiyalji ile ilişkili diğer belirtiler ise şunlardır:
- Yoğun yorgunluk
- Odaklanmada güçlük, dikkat dağınıklığı ve kısa süreli bellekte problemler
- Depresyon ve anksiyete
- Ağrıyı arttıran soğuk hava, nem, stres ve diğer fibromiyalji semptomlarıyla başa çıkmada zorluk
Fibromiyalji hastalığı gün içinde yoğunluğu değişen ağrılarla seyreder. Fibromiyalji ile ilişkili ağrı; kırıcı, bıçak saplanır gibi hissedilen, yaşam kalitesini düşüren ve kişiyi işlevsellikten uzaklaştıracak kadar şiddetli olabilir. Fibromiyaljide oluşan bu yaygın ağrılar hafif veya orta seviyede olabileceği gibi şiddetli ve dayanılmaz seviyede de olabilir.
Kişiler fibromiyaljiden kaynaklanan ağrı nedeniyle günlük aktivitelerini yapmakta zorlanabilir. Fibromiyalji hastalığı kişilerin fiziksel aktivitelerinin azalmasına ve kilolarının artmasına da neden olabilir.
Fibromiyaljide ağrı nerelerde hissedilir?
Fibromiyalji hastalığında vücudun birçok yerinde ağrı hissedilir. Fibromiyalji ile ilişkili en yaygın ağrı türü; baş, boyun, omuz ve sırt bölgesinde oluşan ağrılardır. Bununla birlikte fibromiyaljisi olan kişilerde el, bilek, diz ve çene bölgesinde de ağrı hissedilir.
Kadınların büyük çoğunluğu fibromiyalji nedeniyle tüm vücutta yayılan ve kronik olarak hissedilen ağrılardan şikayetçidir. Fibromiyaljisi olan bazı kişiler hafif ve orta şiddetteki yaygın ağrılardan bahsederken, diğerleri ise fibromiyaljinin oluşturduğu yoğun ve dayanılmaz seviyedeki ağrıdan şikayetçidir.
Fibromiyaljide hissedilen ağrı; çarpıntı gibi hissedilen göğüs ağrısı, kemik ya da sinir hasarı kaynaklı hissetme süreçlerinde değişikliğe neden olan nöropatik ağrı, iltihaplanmaya bağlı oluşan, hareketle artan ve dinlenme ile azalan somatik ağrı, endişe ve depresyon kaynaklı hissedilen gerilim tipi baş ağrısı ve bel ağrısını da içermektedir.
Fibromiyaljinin nedenleri nelerdir?
Fibromiyalji hastalığının nedenleri tam olarak bilinmemektedir ancak çeşitli faktörlerin fibromiyaljiyi tetiklediğine dair bulgular mevcuttur. Fibromiyaljiyi tetikleyebilecek olası faktörler şunlardır:
- Beyin kimyasallarındaki dengesizlik
- Aile öyküsinin bulunması
- Geçirilmiş fiziksel veya duygusal travma
- Bağışıklık sistemini etkileyen viral enfeksiyonlar
- Aşırı stres
- Çeşitli sağlık sorunları
Bunlara ek olarak fibromiyalji kadınlarda daha sık görülen bir hastalık olduğu için kadınların hayatını zorlaştıran fibromiyalji belirtilerinin çeşitli kadın hastalıklarıyla karıştırılması da fibromiyaljinin gizli kalmasına neden olabilmektedir.
Fibromiyalji nasıl teşhis edilir?
Fibromiyalji romatizmal bir hastalık olduğu için teşhiste romatolog uzmanına başvurulması önerilmektedir. Fibromyalji tanısı konulabilmesi için ağrının en az üç ay süreyle var olması gerekmektedir. Fibromiyaljide tanı sadece fiziksel muayene ile konulamaz. Fibromiyalji tanısında kapsamlı bir değerlendirme süreci gerekir.
Tanı sürecinde öncelikle ayrıntılı bir tıbbi öykü alınır, ardından doktor tarafından bir fizik muayene yapılır. Tanıda kullanılabilecek kan testleri ve görüntüleme testlerinin sonuçlarına göre fibromiyalji tanısı konulur. Kan testleri; tiroit bozukluklarını belirlemek için tiroit testlerini, romatoid faktörünü belirlemek için romatizmal hastalıklar için kan testlerini içerir. Ayrıca kalsiyum, belirli hücre türlerinin yüzdeleri gibi çeşitli örnekler üzerinden kan biyokimya testleri de yapılabilir.
Ayrıca tanı sürecinde Fibromyalji Aktif Semptom Ölçekleri olarak bilinen FAS ölçüm formları da tanıya yardımcı olmaktadır. FAS ölçüm formlarında yer alan sorular; kişilerin günlük hayatında fibromyaljiden kaynaklı ne kadar ağrı hissettiğini ve ne kadar yorulduğunu anlamaya yöneliktir. Kişilerin yanıtladığı bu formları doktor değerlendirerek fibromiyalji tanısına ulaşır.
Fibromiyalji nasıl tedavi edilir?
Fibromiyaljinin tam olarak bir tedavisi yoktur ancak semptomları yönetmek için çeşitli yaklaşımlar mevcuttur. Fibromyalji tedavisinde genellikle ilaç tedavisi ve çeşitli terapi yöntemleri kullanılır.
Ilaç tedavisi
Fibromiyaljiyi tedavi eden ilaçlar bulunmamaktadır ancak fibromiyaljide hissedilen ağrıyı hafifleten ve yorgunluğu azaltan ilaçlar mevcuttur. Fibromiyajide kullanılan ilaçlar şunlardır:
- Ağrı kesici ilaçlar
- Kas gevşetici ilaçlar
- Konu kaybını azaltan antidepresan ilaçlar
- Ağırlıklı olarak nöropatik ağrıyı hedefleyen epilepsi ilaçları
Ilaç tedavisine ek olarak fibromiyaljiyi yönetmek için bazı takviyeler de mevcuttur. Koenzim Q10, magnezyum, B12 vitamini gibi fibromiyaljide yararlı olduğu kanıtlanmış besin takviyesi önerileri bulunmaktadır.
Fizik tedavi
Ağrı kontrolü ve artırılan kan akışıyla birlikte fizik tedavi kasları güçlendirebilir ve esnekliği arttırabilir. Fizik tedavi seanslarında hastalara çeşitli egzersizler önerilir. Fizik tedavi yöntemleri arasında ultrason, akupunktur gibi yöntemler de bulunur.
Psikoterapi
Fibromiyalji ile ilişkili kronik ağrı ve yorgunluktan dolayı kişilerde düşük özsaygı ve depresyon gibi psikolojik problemler meydana gelebilir. Fibromiyaljinin semptomlarıyla başa çıkmak için bilişsel davranışçı terapi yöntemiyle psikoterapi alan fibromiyalji hastalarının özsaygıları artar ve fibromiyalji ile ilişkili depresyon belirtileri azalır.
Diyet değişiklikleri
Diyet değişiklikleriyle birlikte fibromiyaljide kullanılan takviyelerle semptomlar yönetilebilir. Fibromiyaljisi olan kişiler glutamat düzeyi yüksek gıdalardan kaçınarak semptomlarda iyileşme gözlemlediğini bildirmiştir. Glutamat; beyinde öğrenmeyi sağlayan ve hafızayı güçlendiren kimyasaldır ancak fibromiyalgisi olan kişilerde aşırı glutamat salınımı gözlemlenmiştir. Bu durum; öğrenme güçlüğü, unutkanlık gibi bilişsel fonksiyonlarda bozulmaya yol açabilir.
Buna ek olarak fibromiyaljisi olan kişilerde serebellum adı verilen beyinin denge ve koordinasyondan sorumlu bölümünde hasar meydana geldiği tespit edilmiştir. Serebellum hasarı fibromiyaljisi olan kişilerde el becerilerinin ve motor fonksiyonların azalmasına neden olabilir.
Fibromiyalji ile yaşamak
Fibromiyalji ile yaşamak zorlu olabilir ancak semptomları yönetmek için atılacak bazı adımlar kişilerin yaşam kalitesini artırabilir. Fibromyalji ile yaşayabilmek için önerilen yöntemler şunlardır:
- Dengeli beslenmek
- Düzenli egzersiz yapmak
- Düzenli uyumak
- Stresten uzak durmak
- Ağrıyı tetikleyen gıdalardan uzak durmak
- Ağrı kesicileri düzenli kullanmak
- Su içmeyi düzenli olarak yapmak
Kişilerin düzenli olarak ağır içeren egzersiz yapması fibromiyaljide iyileşmeyi sağlayabilir. Aerobik egzersizler olarak bilinen yürüyüş, yüzme gibi ağır içeren egzersizler fibromiyaljiyi olumlu etkiler. Bununla birlikte yoga gibi zihinsel souçlu egzersizler de fibromiyaljiyi olumlu etkileyebilir.