Kalça eklemi, vücudun en büyük ve en güçlü eklemlerinden biridir. Kalçada veya çevresinde herhangi bir rahatsızlık hissedildiğinde, genellikle kalça ekleminde bir sorun olduğu düşünülür. Ancak kalça ağrısının birçok olası nedeni vardır. Kalça bölgesinde kaslar, tendonlar, bursalar ve kemikler gibi birçok farklı yapı bulunur ve bu yapıların her birinde sorun yaşanabilir. Bunun yanı sıra bel fıtığı, siyatik gibi rahatsızlıklar da kalçada ağrıya neden olabilir. Bu nedenle kalça ağrısı tedavisi için öncelikle sorunun kaynağının doğru şekilde belirlenmesi gerekir.
Kalça Ağrısı Nedir?
Kalça ağrısı, kalça ekleminde veya kalçayı çevreleyen kaslarda, tendonlarda ve bursalarda meydana gelen herhangi bir rahatsızlığın sonucudur. Bazen kalça ağrısı, bel veya diz gibi vücudun diğer bölgelerinden kaynaklanan ağrılardan da etkilenebilir. Bu durum yansıyan ağrı olarak adlandırılır.
Kalça ağrısı genel olarak yaşlı bireylerde görülen bir şikayet olsa da tüm yaş gruplarında kalça bölgesinde herhangi bir yaralanma, eklem iltihabı ya da aşınma sonucu kalça ağrısı meydana gelebilir. Kalça ağrısı yaşayan bireylerde zamanla hareket kısıtlılığı da gözlemlenebilir.
Kalça Ağrısının Belirtileri Nelerdir?
Kalça ağrısının en temel belirtisi kalçada yaşanan ağrı hissidir. Bu ağrı hafif ya da şiddetli şekilde ortaya çıkabilir. Bireylerde görülen kalça ağrısının belirtileri şu şekildedir:
- Kalçada veya kalçanın dış kısmında ağrı ve hassasiyet
- Ağrının aktivite sonrasında artması
- Şişliğe bağlı ısı artışı
- Kalçayı çevreleyen sertlik
- Diz, bel veya kasık bölgesinde yansıyan ağrı
- Kalça ekleminde hareket kısıtlılığı
- Topallama
- Ağrı nedeniyle gece uyku bölünmeleri
Kalça Ağrısı Neden Olur?
Kalça eklemi vücudun en büyük eklemlerinden biridir. Dolayısıyla kalçada veya çevresinde rahatsızlık hissedildiğinde genellikle kalça ekleminde bir problem olduğu düşünülür. Ancak kalça ağrısının birçok olası nedeni vardır.
Bazı durumlarda yumuşak doku yaralanmaları, bursit ya da tendinit gibi iltihaplanmalar, doğumsal bozukluklar veya anormal hareketler kalçada ağrıya neden olur. Buna ek olarak bel fıtığı, siyatik, apandisit gibi rahatsızlıklar da kalçada ağrıya yol açabilir.
Bursit
Bursit, vücuttaki bursaların (aşırı kullanıma bağlı olarak meydana gelen ve eklem bölgelerinde bulunan sıvı torbacıkları) iltihaplanması durumudur. Vücudun en büyük kas gruplarını barındıran kalçada bursit oluşması olasıdır. Kalça bursiti, kalçanın yan tarafında ve bazen de uyluğun üst kısmında ağrıya neden olur.
Tendinit
Tendinit, vücuttaki tendonların (kasları kemiklere bağlayan sert yapılar) iltihaplanması durumudur. Aşırı kullanım veya yaralanma sonucu meydana gelir. Kalçada bulunan iliotibial bandin (bir tür tendon) tendiniti de söz konusudur. Bu durum, kalçanın yan tarafında ve uyluğun üst kısmında ağrıya neden olur.
Kemik Yarası
Kemik yaralanmaları sonrasında travma (darbe alma), fractures (kırık), stres fractures (stres kırığı) gibi durumlarda kalçada ağrı meydana gelir. Kemik yaralanmaları sonrasında görülen şişlik, morarma ve ısı artışı gibi belirtiler de söz konusudur.
Kalça Kırığı
Kalça kırığı, ileri yaştaki bireylerde ve osteoporoz ya da yoğun egzersiz gibi risk faktörlerine sahip bireylerde sık görülen bir yaralanmadır. Kalça kırığında ağrı genellikle şiddetlidir ve kırığın türüne göre değişkenlik gösterir. Bireylerde topallama ve hareket kısıtlılığı da gözlemlenebilir.
Artrit
Artrit, kalçada meydana gelen inflamatuar hücre yanıtıdır. Kalçanın hareket kabiliyetini kısıtlar ve şiddetli ağrıya neden olur. Osteoartrit, romatoid artrit, psoriatik artrit kalçada görülen artrit türleridir.
İskelet Kas Sistemi Yaralanmaları
Bireylerde kalçaya yakın bölgelerde meydana gelen iskelet kas yaralanmaları; kas zorlanmaları, kas yırtılmaları ve kas seğirmeleri gibi durumlara bağlı olarak kalçada ağrı oluşumuna zemin hazırlar.
Fıtık
Beyin ve omuriliği saran zarların karın bölgesine kadar gelmesiyle meydana gelen fıtıklar; inguinal fıtık, femoral fıtık gibi alt vücutta görülen fıtık türleriyle ilişkilidir. Femoral fıtık; kasık bölgesindeki femoral kanalda meydana gelir ve kalçada ağrı oluşumuna neden olur.
Siyatik Sinir Problemleri
Siyatik sinir; omurganın alt bölümünden başlayarak bacakların arkasına kadar uzanır. Siyatik sinirin zarar görmesi veya tahriş olması durumunda kalçada ağrı meydana gelir.
Lomber Disk Problemleri
Lomber disk problemlerinde oluşan yırtıklar, fıtıklar ve diğer disk sorunları da kalçada ağrı meydana gelmesine zemin hazırlar.
Damar Problemleri
Aort anevrizması olarak bilinen atardamar genişlemeleri de kalçada ağrı oluşumuna neden olur. Bunun yanı sıra derin ven trombozu olarak bilinen bacak toplardamarlarında pıhtı oluşumu da kalçada ağrı meydana gelmesinin diğer bir damar problemidir.
Tümörler
Hematom, hemanjiyom ve osteoblastik tümörler gibi benign tümörler; femur kemiğinin baş kısmında oluşabilmektedir. Bu durumda kişide herhangi bir belirtiye neden olmadan ilerleyebileceği gibi şiddetli kalça ağrısına da neden olabilir.
Doğumsal Bozukluklar
Kalçada doğumsal bozukluklar da kalça ekleminde sorunlara neden olarak kalça bölgesinde ağrı meydana gelmesine zemin hazırlar.
Kalça Ağrısının Risk Faktörleri Nelerdir?
Yaşlı bireylerde sıklıkla görülen bir şikayet olsa da tüm yaş gruplarında rastlanılan bir durumdur. Özellikle kemiği zayıflatan osteoporoz hastalığı bulunanlarda, yoğun egzersiz yapanlarda, daha önce kalçada yaralanma geçirmiş olanlarda, kilolu bireylerde ve sigara kullananlarda kalça ağrısı görülme sıklığı yüksektir.
Kalça Ağrısı Nasıl Teşhis Edilir?
Kalça bölgesinde yaşanan herhangi bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda öncelikle bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurulur. Kalça ağrısının teşhis sürecinde uzman hekim şu adımları izler:
- Ağrının kaynağını bulmak için detaylı anamnez alma
- Ağrının yerini belirleme
- Ağrının diğer bölgelerde de hissedilip hissedilmediğini anlama
- Ağrının ne zaman başladığını ve ne tür aktivitelerden sonra arttığını belirleme
- Ağrıyı tetikleyen faktörleri sorma
- Ağrıyla birlikte başka hangi belirtilerin mevcut olduğunu anlama
- Zaman zaman fiziki muayene yapma
- Ağrı haritası oluşturma
- Daha sonra gerekli görmesi durumunda çeşitli tanı yöntemlerine başvurma
Anamnez ve Fiziksel Muayene
Anamnez; hastanın geçmiş tıbbi öyküsü, şikayetleri ve buna bağlı hayatını etkileyen faktörler hakkında bilgi toplama sürecidir. Anamnez sürecinde hastanın hekimi yönlendirmesi gerekir. Hekim sorularıyla hastanın şikayetlerini netleştirerek olası tanılar hakkında fikir sahibi olmasını sağlar.
Tüm bunlara ek olarak ortopedi ve travmatoloji uzmanı hekim, bazen hastaneye gelmeden önce yönlendirme yapabilir. Fiziksel muayene sürecinde ise ilgili bölgedeki hassasiyet, şişlik, deformite (biçim bozukluğu), kemik veya eklem hareketlerinde kısıtlılık gibi bulguları değerlendirir. İlgili testleri yaparak güç kaybı olup olmadığını belirler.
Görüntüleme Yöntemleri
Anamnez ve fiziksel muayene sonucunda hekimlerin aklında çeşitli tanılar olabilir. Bunları netleştirmek için görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Kalça ağrısının teşhisinde şu görüntüleme yöntemleri etkilidir:
- X ışını: X ışını; kemik yapılar hakkında bilgi veren bir görüntüleme yöntemidir. Şiddetli ağrı şikayeti olan hastalarda ilk tercih edilen tetkiktir. X ışını; kemik erimesi (osteoporoz), kemik eğrilikleri (kalça deformitesi), kalça kırıkları, aşırı kullanım yaralanmaları (stress fractures) gibi birçok durumun teşhisinde etkilidir.
- MR: MR; yüksek çözünürlüklü kesitler elde edilmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir. MR ile yumuşak dokular hakkında detaylı bilgi edinilebilir. Eklem kıkırdağı, menisküsler (dizde bulunan yastıkçıklar), ligamentler (bağ dokuları), tendonlar ve kaslar gibi yapılar hakkında bilgi edinilmesini sağlar. MR; tümör, enfeksiyon ve kanama gibi durumların teşhisinde de etkilidir.
- Doppler ultrason: Doppler ultrason; kan damarlarının incelenmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir. İlgili alanda kan akımının incelenmesini sağlar. Doppler ultrason ile pıhtı oluşumu (derin ven trombozu) gibi damar problemleri tespit edilebilir.
- Bilgisayarlı tomografi: Bilgisayarlı tomografi; yüksek çözünürlüklü kesitler elde edilmesini sağlayan bir diğer görüntüleme yöntemidir. CT taraması da tıpkı MR gibi yumuşak dokular hakkında detaylı bilgi edinilmesini sağlar ancak MR’a göre daha az detay sunar.
Ağrıyı Hafifletmek için Evde Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Evde alınabilecek bazı önlemler sayesinde kalça bölgesinde meydana gelen ağrılar hafifletilebilir.
- Ağrılı bölgeye soğuk kompres uygulamak anti-inflamatuar etki göstererek ödemi azaltabilir
- Ağrılı bölgeyi dinlendirmek iyileşmeyi hızlandırabilir
- Ağrılı bölgeyi çok kullanmamak adına günlük aktiviteler planlanabilir
- Ağrıyan bölgeye masaj yapmak kan akışını artırarak iyileşmeyi hızlandırabilir
- Ağrının sebebine göre esnetme hareketleri yapmak yaralı bölgedeki gerginliği azaltabilir
- Kilo kontrolü sağlamak ödem oluşumunu engelleyebilir
- Sigarayı bırakmak kan akışını düzenleyerek ödemi azaltabilir
Kalça Ağrısında Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kemik gelişimi tamamlandıktan sonra ortalama on yıl içinde tüm bireylerde kalçada yağlanma başlar. Bu da ileri yaşlarda kalça ekleminde aşınmaya bağlı problemler yaşanmasına neden olur. Dolayısıyla tedavi süreci oldukça önemlidir.
Kullanılan İlaçlar
Ağrıyı hafifleten ilaçlar, iltihaplanmayı azaltan anti-inflamatuar ilaçlar ve kas gevşeticiler tedavi sürecinde etkili olabilir.
Fizik Tedavi Yöntemleri
Tedavi sürecinde fizik tedavi hekimlerinin önerdiği egzersiz programlarına uyulması oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra tedavinin seyrine göre bireylere sıcak-soğuk kompres uygulamaları önerilebilir. Bazı vakalarda ameliyat dışında fizik tedavi yöntemleriyle tedavi olmak mümkün olmayabilir ancak bazı hastalarda ameliyat sonrası fizik tedavi süreciyle iyileşme hızlandırılabilir.
Diyet Programları
Diyet programlarıyla birlikte kilo kontrolü sağlanması, ödem oluşumunu engelleyerek tedavi sürecine katkı sunabilir.
Kronik Vakaların Yönetimi
Kronik vakalarda tedavi yöntemleriyle birlikte yaşam tarzında da değişiklikler yapılması gerekebilir. Örneğin egzersiz programı bireye özel şekilde planlanabilir ve kronik vakalar için diyet programlarıyla birlikte kilo kontrolü sağlanabilir.
Cerrahi Müdahale
Cerrahi müdahale; sıklıkla travmatik yaralanmalar, ileri düzeyde kırıklar ya da damar problemleri gibi durumlarda tercih edilir. Ancak bazı kronik vakalarda cerrahi müdahale dışında tedavi yöntemlerinden de ameliyat gerektirmeyen yöntemlerden de faydalanmak mümkün olmayabilir.