Kalça eklemi vücudun en büyük eklemlerinden biridir ve kalça kemiği de bu eklemin önemli parçalarından bir tanesidir. Kalçada, belin alt kısmında ve kalçanın üst kısmında ağrıya sebep olabilecek çok sayıda yapı bulunur. Kalça kemiğinde ağrı olduğu durumlarda bu semptom çeşitli rahatsızlıklardan kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenle kalça kemiğinde ağrı şikayeti bulunan kişilerin bir sağlık profesyoneline başvurması önemlidir.
Kalça Kemiği Nedir?
Kalça kemiği, kalça ekleminin bir parçası olan ve vücudun en büyük kemiklerinden biri olan kalça (os coxae) olarak da bilinen kemiktir. Kalça kemiği, pelvisin yanlarında bulunan iki büyük, düz ve kalın kemik olarak tanımlanabilir. Kalça kemiği, vücudun ağırlığını taşır ve bacakları vücuttan ayıran kalça eklemlerini oluşturur. Kadınlarda doğum yapabilme yeteneğini sağlayan pelvisin oluşumunda yer alır. Kalça kemiği, uyluk kemiğinin başı ile birleşerek kalça eklemini oluşturur.
Kalça Kemiğinin Anatomisi
Kalça kemiği anatomisi üç ana kemikten oluşur: ilium, iskium ve pubis. Bu üç kemik, çocukluk döneminde ayrı olan kemikler ergenlik döneminde bir araya gelerek tek bir olgun kalça kemiğini oluştururlar. Kalça kemiği anatomisinde bulunan bu üç kemik aşağıdaki gibidir:
- Ilium: Kalça kemiğinin en büyük kısmını oluşturan ve vücudun en geniş kemiklerinden biri olan kemiktir. İlium, bel hizasında iki yana açılarak kanat gibi gözükür. İlium’un üst kenarı leğen kemiğinin kenarını oluşturur.
- İskium: Kalça kemiğinin arka alt kısmında bulunan ve vücudun en sağlam kemiklerinden biri olan iskium, otururken vücuda destek sağlar.
- Pubis: Kalça kemiğinin ön alt kısmında bulunan ve iki kalça kemiğinin ortada birleşmesini sağlayan pubis, leğen kemiğinin ön duvarını oluşturur.
Kalça Kemiği Ağrısı Nedir?
Kalça kemiği ağrısı, kalça ekleminde veya çevresindeki dokularda meydana gelen sorunlar nedeniyle hissedilen ağrıyı ifade eder. Bu ağrı, kalça eklemi veya onu çevreleyen kaslar, tendonlar ve bağlar gibi yumuşak dokulardaki yaralanmalardan veya iltihaplanmalardan kaynaklanabilir. Ayrıca, kalça kemiği ağrısı uyluk kemiğinin (femur) kalçaya binen başı veya omurganın alt kısmındaki sorunlardan da kaynaklanabilir. Bu ağrı hafif rahatsızlıktan şiddetli ağrıya kadar değişebilir ve hareket etme zorluğu gibi semptomlara da yol açabilir.
Kalça Kemiği Ağrısının Belirtileri Nelerdir?
Kalça kemiği ağrısının en temel belirtisi, kalçada veya kalçayı hareket ettirirken hissedilen ağrıdır. Bu ağrı hafif rahatsızlık hissinden başlayarak şiddetli ağrı noktalarına kadar varabilir. Kalça kemiği ağrısı şu durumlarda daha belirgin hale gelebilir:
- Yürürken veya merdiven çıkarken
- Araç kullanırken
- Dizüstü oturma pozisyonunda veya uzun süre oturduktan sonra kalkarken
- Uyurken bacakları dizden büküp gövdeye çekmeye çalışırken
- Uyluk veya kalf kaslarını geriye doğru iterek sıkıştırırken
Ağrı genellikle kalçada veya uylukların dış kısmında yer alır ancak bazen kasık bölgesinde de hissedilebilir. Bununla birlikte, kalça kemiği ağrısında görülen diğer bazı belirtiler şunlardır:
- Ağrının bulunduğu bölgede hassasiyet
- Bacakları hareket ettirirken veya ağırlığı değiştirdiğinde yapılan hareketlerle bağlantılı olarak artan veya azalan ağrı
- Ağrının şiddetinin zamanla artması
- Bacakların kısmen sınırlandırılmış hareket aralığına sahip olması
Kalça Kemiği Ağrısının Nedenleri Nelerdir?
Kalça kemiğinde ağrı nedenleri oldukça fazladır. Kalça kemiği ağrısının sıklıkla görülen nedenleri arasında tendinit, bursit, fraktürler, artrit ve diğer inflamatuar hastalıklar yer alır. Bu rahatsızlıkların yanı sıra doğumsal bozukluklar, tümörler veya kistlerde kalça kemiğinde ağrı yaşanmasına neden olabilecek durumlardan bazılarıdır.
Yaşlanma sürecine bağlı olarak görülen tendon yıpranması veya kas güçsüzlüğü de kalça kemiği ağrısına sebep olabilecek faktörler arasında gösterilir.
Tendinit
Tendinit, aşırı kullanım veya yaralanma nedeniyle kalçayı hareket ettiren tendonlarda meydana gelen iltihaplanmadır. Tendinitin en sık görülen tipi iliotibial bant tendiniti olarak bilinir. Bu tendinit türünde kalçayı bacağın dış tarafına bağlayan bir tendonun iltihaplanması yaşanır. Bu durum özellikle koşucularda yaygındır.
Bursit
Bursit, eklem bölgelerinde bulunan ve kayganlık sağlayan, küçük yastıkçıklar olan bursaların iltihaplanmasıdır. Kalçada bursit oluşması durumunda kalçada ağrı meydana gelir. Bursit genellikle tekrarlayan hareketler, aşırı kullanım veya yaralanma sebebiyle oluşur. Burisitin yanı sıra trokanterik bursit de kalçada meydana gelen en sık görülen bursit türüdür. Trokanterik bursitte uyluk kemiğini kalçanın dış tarafına bağlayan tendonların ve bursaların iltihaplanması yaşanır.
Kemik Fraktürleri
Kalça kemiği ve pelvis bölgelerinde meydana gelen travmatik yaralanmalar veya düşmeler sonucu kemik fraktürü gerçekleşebilir. Özellikle ileri yaşlardaki osteoporoz (kemik erimesi) hastalarında kalça bölgesinde kemik fraktürü yaşanma olasılığı oldukça yüksektir.
Artrit
Artrit, kalçada bulunan eklem yüzeylerinin iltihaplanmasıdır. Artritin birçok farklı türü bulunmaktadır. Bunlar arasında osteoartrit (eklem kireçlenmesi), romatoid artrit ve juvenil artrit yer alır. Osteoartrit kalçayı hareket ettiren eklemlerdeki yastıklama özelliğinin kaybolması sonucu yaşanan aşınma ve zorlama nedeniyle ortaya çıkar. Romatoid artritte ise vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla eklem dokularına saldırarak iltihaba neden olur. Osteoartrit ve romatoid artritte kalça bölgesinde ağrı meydana gelir.
İltihabi Hastalıklar
Ağrılı kalça eklemleriyle seyreden iltihabi hastalıklar arasında ankylosing spondylitis (bamboo spine), psoriatic arthritis ve enteropathic arthritis gibi hastalıklar yer alır. Bu hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun eklemlerine saldırır ve iltihaba yol açar. İltihabi hastalıkların tiplerine göre farklı bölgelerde de ağrı meydana gelebilir ancak en sık görülen belirtisinin ağrı olduğu bilinir.
Tümörler ve Kistler
Kalça bölgesinde kemik tümörleri veya yumuşak doku tümörleri meydana gelebilir. Ayrıca bu bölgede sinovyal kist adı verilen sıvı dolu yapılar da oluşabilir. Kemik tümörleri ve yumuşak doku tümörleri benign (iyi huylu) ya da malign (kötü huylu) olabilir. Sinovyal kistler ise genellikle iyi huyludur ancak büyük boyutlara ulaştığında çevresindeki dokulara baskı yaparak ağrı meydana getirebilir.
Doğumsal Bozukluklar
Kalıtsal doğumsal bozukluklar da kalçada ağrı meydana gelmesine sebep olabilir. Doğumsal bozukluklar arasında femoral anteversion ve tibial torsion gibi bozukluklar yer alır.
Aging (Yaşlanma)
Aging etkileriyle görülen tendon yıpranması veya kas güçsüzlüğü de kalça kemiği ağrısına sebep olabilecek faktlerdendir.
Dizanteri, İdrar Yolu Enfeksiyonu ve Zührevi Hastalıklar
Dizanteri, idrar yolu enfeksiyonu, şigella gibi zührevî hastalıklarda da kalçada ağrı meydana gelebilir.
Kalça Kemiği Ağrısının Tanısı Nasıl Konulur?
Kalça kemiği ağrısının tanısı için öncelikle doktor tarafından kapsamlı bir öykü alınması ve fiziksel muayene yapılması gerekir. Hastanın semptomlarının detaylı şekilde öğrenilmesi, geçmiş tıbbi öyküsünün incelenmesi ve yapılan fiziksel muayene sonucu elde edilen bulgular doğrultusunda kalça kemiği ağrısının tanısı konulabilir.
Bazı durumlarda tanıyı netleştirmek için görüntüleme yöntemlerinin kullanılması gerekebilir. Görüntüleme yöntemleri arasında röntgen, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi (BT) yer alır. Röntgen yöntemi kemik yapılar hakkında bilgi verirken; MRG ve BT yöntemleri de yumuşak dokular hakkında detaylı bilgi edinilmesini sağlar.
Bunların yanı sıra kan testleri ve idrar testleri gibi laboratuvar testleri de tanıya yardımcı olabilir. Örneğin romatoid faktör testi adı verilen kan testinde eğer result pozitif çıkarsa eklemlerde iltihaplanmaya sebep olan romatoid artrite yakalanma ihtimali tespit edilebilir.
Kalça Kemiği Ağrısının Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavi planı, kalça kemiği ağrısının altında yatan nedene bağlı olarak belirlenir. Burada temel amaç; şikayetlerin azaltılması, günlük aktivitelerin yeniden kazanılması ve olası cerrahi müdahale gereksiniminin ortadan kaldırılmasıdır.
Aşağıdaki yöntemlerden bir veya birkaçı tedavide kullanılabilir:
- Fizik Tedavi: Fizik tedavi yöntemleri; sıcak-soğuk uygulamaları, ultrason, elektrik akımı gibi tedavileri kapsar. Fizik tedavi seansları sonucunda şikayetlerde belirgin azalma yaşanabilir.
- Ağrı Kesiciler: Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar (NAİ) ve düşük doz steroidler gibi ilaçlar; ağrıyı azaltmak ve iltihabı gidermek için prescrbe edilebilir.
- Kortikosteroid Enjeksiyonları: Eklem içine uygulanan kortikosteroid enjeksiyonları; doğrudan iltihaplanmış bölgeye giderek şikayetlerin giderilmesine yardımcı olur.
- Ağrı Pompaları: Ağrı pompaları sayesinde opioid içeren ilaçlar doğrudan kan dolaşımına enjekte edilir. Bu yöntem özellikle şiddetli ağrı durumlarında kullanılır.
- Cerrahi Müdahale: Tedavi planlaması cerrahi müdahale gerektirecek şekilde ilerleyebilir. Özellikle travmaya bağlı oluşan yaralanmalar veya eklem yüzeylerinin bozulması gibi durumlarda cerrahi yöntemlere başvurulabilir.
Kalça Kemiği Ağrısı Olan Hastalara Hangi Yaşam Tarzı Önerileri Yapılabilir?
Tedavi planına ek olarak bazı yaşam tarzı değişiklikleri kalça kemiği ağrısı olan hastalara yardımcı olabilir:
- Kilo kontrolünün sağlanması eklemlere binen yükü azaltarak şikayetlerin hafiflemesine yardımcı olabilir
- Dengeli ve sağlıklı beslenerek vücudun ihtiyacı olan besin değerlerini karşılamak
- Sakatatlardan uzak durarak kalsiyum ve D vitamini içeren gıdalar tüketmek
- Ağrıyan bölgeye soğuk kompres uygulamak
- Ağrının arttığı aktivitelerden kaçınmak
- Bacak kaslarını güçlendirecek egzersizler yapmak
- Duruş bozukluklarından kaçınmak
- Ağrılı bölgeyi zorlamaktan kaçınmak
Kalça Kemiği Ağrısında Prognosis (Gidişat) Nasıl Olur?
Kemik bütünlüğünü bozan travmatik yaralanmalarda gidişat daha zor olabilir ancak genel olarak konservatif tedavi planlamasıyla beraber prokol takip edildiğinde iyileşme yaşanabilir.