Siyatik Nedir? Belirtileri, Tedavi Yöntemleri ve Egzersizler

Siyatik, bel fıtığı, dar kanal gibi omurgadaki bası ve stres kaynaklı sorunlar nedeniyle meydana gelen sinir sıkışmasıdır. Genellikle bel ve kalçanın arka kısmında tek taraflı ağrı ile karakterizedir. Siyatik ağrısı; uyuşma, karıncalanma hissi, bacaklarda güç kaybı, hareket kabiliyetinde azalma gibi semptomlara da yol açabilir. Siyatik tedavisinde ağrının kaynağına yönelik medikal yöntemler, fizik tedavi ve egzersizler etkili sonuçlar verir.

Siyatik Nedir?

Siyatik (sciatica), siyatik sinirin bası altında kalması sonucu oluşan bacak ağrısı ve diğer semptomları olarak tanımlanabilir. Genellikle bel fıtığı, dar kanal, omurga kaynaklı yaralanmalar gibi durumlarda siyatik siniri üzerinde baskı oluşur. Bu da bacaklara uzanan ağrı, uyuşma, karıncalanma gibi belirtilerle kendini gösterir. Siyatik genellikle tek taraflıdır ancak her iki bacakta da hissedilebilir.

Siyatik siniri vücudun en büyük siniri olup bel bölgesinden başlayarak bacakların arkasından dizlere kadar uzanır. Vücudun en büyük ve uzun siniri olan siyatik siniri; omurilikten başlayarak kalça bölgesinden geçer ve bacaklara uzanır. Bu sinir vücudun en büyük siniri olduğu için herhangi bir bası veya hasar sonrasında vücudun büyük bir alanını etkilemesi muhtemeldir.

Siyatik Sinirinin Görevleri Nelerdir?

Siyatik siniri, vücudun motor ve duyu fonksiyonlarını sağlayarak kas hareketlerini ve hislerini kontrol eder. Aynı zamanda bacaklardaki bazı refleksleri de yönetir.

Siyatik sinirinin başlıca görevleri şunlardır:

Bacak Hareketlerini Sağlama: Siyatik siniri, bacakların arka kısmındaki kasları kontrol ederek yürüyebilme, koşabilme gibi hareketleri sağlar.
Duyusal Bilgi İletimi: Bacakların arka kısmından ve ayaklardan gelen his bilgilerini beyne ileterek dış çevreyle etkileşimi sağlar.
Ağrı ve Isı Duyularını İletme: Siyatik siniri, bacaklar ve ayaklardan gelen ağrı ve ısı duyularını beyne ileterek vücudun bu duyulardan haberdar olmasını sağlar.
Bazı Reflekslerin Kontrolü: Diz kapağındaki refleks hareketi gibi bazı otomatik kas tepkilerini yönetir.

Siyatik Siniri Nerede Bulunur?

Siyatik siniri, bel omurlarından başlayarak kalçadan geçip her iki bacakın arkasına kadar uzanır. Siyatik sinirinin anatomik yapısı şu şekildedir:

Bel Bölgesi: Siyatik siniri, omuriliğin alt kısmındaki L4-L5 seviyesindeki spinal sinirlerden oluşur.
Kalça Bölgesi: Siyatik siniri, belden itibaren pelvis içinden geçerek kalçaya ulaşır.
Bacakların Arka Kısmı: Siyatik siniri, uyluğun üst kısmından dizin arkasına kadar uzanır.
Ayak Bölgesi: Siyatik sinirinin iki ana dalı tibial ve peroneal sinirleri dizin arkasında oluşur ve ayak bileğine kadar devam eder.

Siyatik Sinirinin Görevi Nedir?

Siyatik siniri, bacakların motor işlevlerini sağlarken aynı zamanda duyu fonksiyonlarını da yönetir. Bu sayede bacak hareketleri kontrol edilir ve dış çevreden gelen his bilgileri beyne iletilir.

Siyatik sinirinin başlıca görevleri şunlardır:

Bacak Kaslarını Kontrol Etme: Siyatik siniri, bacakların arka kısmındaki kasları kontrol ederek yürüyebilme, koşabilme gibi hareketleri sağlar.
Duyusal Bilgileri İletme: Bacakların arka kısmından ve ayaklardan gelen his bilgilerini beyne ileterek dış çevreyle etkileşimi sağlar.
Ağrı ve Isı Duyularını İletme: Siyatik siniri, bacaklar ve ayaklardan gelen ağrı ve ısı duyularını beyne ileterek vücudun bu duyulardan haberdar olmasını sağlar.
Refleks Hareketlerini Yönetme: Diz kapağındaki refleks hareketi gibi bazı otomatik kas tepkilerini yönetir.

Siyatiğin Belirtileri Nelerdir?

Siyatiğin en belirgin belirtisi bacaklarda meydana gelen ağrıdır. Genellikle tek taraflıdır ancak her iki bacakta da görülebilir. Siyatiğin diğer belirtileri arasında kalçada yanma hissi, uyuşukluk, güç kaybı, hareket kabiliyetinde azalma gibi semptomlar yer alır.

Siyatiğin belirtileri şunlardır:

Bacak Ağrısı: Siyatiğin en yaygın belirtisi bacaklarda meydana gelen ağrıdır. Genellikle belden kalçaya doğru uzanan bir ağrı şeklindedir ancak dizin arkasına kadar da inebilir. Ağrı genellikle yanıcı veya elektrik çarpması tarzındadır.
Kalçada Yanma Hissi: Kalça bölgesinde siyatiğe bağlı olarak yanma hissi meydana gelebilir. Bu yanma hissi zaman zaman dayanılmaz boyutlara ulaşabilir.
Uyuşma veya Karıncalanma: Bacaklarda veya ayaklarda siyatiğin etkisiyle uyuşukluk veya karıncalanma hissi olabilir. Bu hisler genellikle geçici olsa da bazı durumlarda uzun sürebilir.
Bacaklarda Güç Kaybı: Siyatiğin ilerlemesi durumunda bacaklarda güç kaybı yaşanabilir. Bu da yürümekte veya koşmakta zorluk çekmeye neden olabilir.
Hareket Kabiliyetinde Azalma: Özellikle oturduğunuz yerden kalkarken veya ayakta dururken hareket kabiliyetinde azalma hissedebilirsiniz.

Siyatiğin Nedenleri Nelerdir?

Siyatiğin en yaygın nedeni bel fıtığıdır. Ayrıca spinal stenoz, lomber disk herniasyonu veya intervertebral disk dejenerasyonu gibi omurga kaynaklı problemler de siyatiğe yol açabilir. Bunların dışında hamilelik, ağır kaldırma gibi siyatiği tetikleyen faktörler arasında yer alır.

Bel Fıtığı

Bel fıtığı; omurlar arasında yer alan disklerin yıpranması sonucunda diskin içindeki jel kıvamındaki maddenin fıtıklaşarak omurgadaki sinirlere bası yapmasıdır. Bel fıtığı omurgadaki en sık görülen rahatsızlıklardan biridir. Bel fıtığı her yaştan bireyde görülebilir ancak genellikle orta yaş grubunu etkiler. Bel fıtığında ani hareketler, ağır kaldırma veya travma sonucu oluşan yaralanmalar tetikleyici faktörlerdir.

Spinal Stenoz

Spinal stenoz; omurganın içinde bulunan kanalın daralmasıdır. Spinal stenozda omurga kanalı daralır ve bu durum sinirlere baskıya neden olur. Spinal stenoz her yaştan bireyde görülebilir ancak genellikle yaşlı bireylerde rastlanır.

Disk Dejenerasyonu

Disk dejenerasyonu; omurlar arasında bulunan disklerin yıpranarak işlevini tam olarak yerine getirememesidir. Disk dejenerasyonu sonucunda omurlar arasında mesafe azalır ve bu durum siyatiğe neden olabilir.

Hamilelik

Hamilelikte artan hormon seviyeleri pelvisteki eklemleri yumuşatır ve genişletir. Hamilelikteki bu değişimler vücutta bazı deformasyonlara neden olabilir ve bu deformasyonlar siyatiği tetikleyebilir.

Ağır Kaldırma

Ağır kaldırma; bel fıtığına zemin hazırlayabilir veya var olan bel fıtığını tetikleyebilir. Ağır kaldırmaya bağlı oluşan yaralanmalar sonucunda disklerde yıpranmalar meydana gelir.

Travma

Travma; omurga yaralanmalarına neden olabilir. Omurgadaki yaralanmalar sinirlere baskıya yol açar ve bu da siyatiğe neden olur.

Kilo Problemi

Fazla kilo; omurgaya daha fazla yük bindirdiği için bel fıtığına neden olabilir veya var olan bel fıtığını tetikleyebilir.

Genetik Faktörler

Genetik faktörler; bazı omurga hastalıklarına zemin hazırlayabilir ve bu hastalıklar siyatiği tetikleyebilir.

Yaşlanma

Yaşlanma; disk dejenerasyonu ve diğer omurga hastalıklarına zemin hazırladığı için siyatiği tetikleyebilir.

Siyatik Nasıl Teşhis Edilir?

Siyatiğin teşhisi; ayrıntılı bir tıbbi öykü alınması, fizik muayene yapılması ve gerek duyulursa görüntüleme yöntemlerine başvurulmasıyla konulur. Fizik muayenede özellikle refleks testlerine dikkat edilirken görüntüleme yöntemleri arasında MR veya BT taramaları yer alır.

Tıbbi Öykü Alınması

Siyatik teşhisinde ilk adım ayrıntılı bir tıbbi öykünün alınmasıdır. Bu aşamada hastanın semptomları hakkında bilgi vermesi oldukça önemlidir. Hastanın tıbbi öyküsü alınırken dikkat edilen noktalar şunlardır:

Bel ve bacak ağrısının ne zaman başladığı
Ağrının ne kadar sürdüğü
Ağrıyı artıran veya azaltan faktörler
Hastanın daha önce geçirdiği hastalıklar veya geçirdiği yaralanmalar
Ailede siyatiğe neden olan hastalıkların geçmişi

Fizik Muayene

Fizik muayenede özellikle refleks testlerine dikkat edilir. Refleks testleri; hastanın bacak hareketlerini değerlendirmeye yönelik yapılır. Aynı zamanda güçsüzlük olup olmadığına da bakılır.

Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri; tanıyı doğrulamak için kullanılır ve siyatiğin altında yatan nedeni belirlemeye yardımcı olur. Kullanılan görüntüleme yöntemleri arasında MR, BT taramaları yer alır.

MR Taraması

Manyetik rezonans görüntüleme (MR); ayrıntılı yumuşak doku görüntülemesi sağlayarak siyatiğin altında yatan nedenlerin belirlenmesine yardımcı olur. MR taraması sırasında güçlü bir manyetik alan kullanılır ancak radyasyon içermez.

BT Taraması

Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması; omurganın ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için X ışınları kullanır. BT taraması; omurgadaki yapısal değişikliklerin belirlenmesine yardımcı olur ancak MR kadar ayrıntılı yumuşak doku görüntülemesi sağlamaz.

Siyatiğin Tedavisi Nasıl Yapılır?

Siyatiğin tedavisi; semptomları hafifletmeye yönelik medikal yöntemlerle birlikte fizik tedavi uygulamalarını içerir. Medikal tedavide ağrı kesiciler, kortikosteroid enjeksiyonları kullanılırken fizik tedavide germe egzersizleri, güçlendirme egzersizleri uygulanır.

Medikal Tedavi

Medikal tedavi; semptomları hafifletmeye yönelik kullanılan ilaçları içerir. Medikal tedaviye ilaçların yanı sıra kortikosteroid enjeksiyonları da dahildir.

Ağrı Kesiciler:

Ağrı kesiciler; ağrının giderilmesine yardımcı olur. Ağrı kesiciler arasında ibuprofen, naproksen gibi reçetesiz satılan ilaçlar yer alır ancak ciddi vakalarda doktor önerisiyle daha güçlü ağrı kesiciler kullanılabilir.

Kortikosteroid Enjeksiyonları:

Kortikosteroid enjeksiyonları; iltihabı azaltmaya yardımcı olur ve doğrudan ağrılı bölgeye enjekte edilir.

Antidepresanlar:

Antidepresanlar; bazı durumlarda kronik siyatik ağrısını hafifletmek için kullanılabilir.

Kas Gevşeticiler:

Kas gevşeticiler; kas spazmlarını azaltmaya yardımcı olur ve özellikle gece ağrılarını hafifletebilir.

Antikonvülzanlar:

Antikonvülzan ilaçlar; nöropatik ağrı kontrolünde kullanılır ve bazı durumlarda siyatik için de faydalı olabilir.

Opioid Ağrı Kesiciler:

Ağrının şiddetli olduğu durumlarda doktor önerisiyle opioid bazlı ilaçlar kullanılabilir ancak bu ilaçların bağımlılık yapabileceği unutulmamalıdır.

Fizik Tedavi Uygulamaları

Fizik tedavi uygulamaları; siyatiğe neden olan kas dengesizliklerini düzeltmeye yardımcı olur. Fizik tedavi uygulamalarında germe egzersizleri, güçlendirme egzersizleri, postür eğitimine yer verilir.

Germe Egzersizleri:

Germe egzersizleri; kasların esnemesine yardımcı olur ve siyatiğe neden olan gerginliği azaltır. Aynı zamanda kan akışını artırarak iyileşmeyi hızlandırır.

Güçlendirme Egzersizleri:

Güçlendirme egzersizleri; bel ve kalça kaslarını güçlendirerek tekrarlayan yaralanmaları önler. Güçlü kaslar aynı zamanda omurgaya daha az yük bindirdiği için disklerin daha iyi korunmasına yardımcı olur.

Postür Eğitimi:

Postür eğitimi; günlük aktivitelerde doğru duruşun benimsenmesini sağlar ve omurgaya binen yükü azaltarak yaralanmaları önler.

Isı veya Soğuk Uygulamaları:

Isı veya soğuk uygulamaları; iltihabı azaltmaya yardımcı olur ve kan akışını artırarak iyileşmeyi hızlandırır.

Elektroterapi:

Elektroterapi; ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir ve kas spazmlarını hafifletebilir.

Manuel Terapi:

manipülasyon teknikleri; eklem hareketliliğini artırmaya yardımcı olabilir ve kas gerginliğini azaltabilir.

Eğitim:

Fizik tedavi uzmanları; hastalara doğru duruşu benimsemeleri, uygun kaldırma tekniklerini kullanmaları konusunda eğitim verirler.

Sırtlık Kullanımı:

sırtlık kullanımı; belin desteklenmesine yardımcı olur ve ağrıyı azaltır.

Alternatif Terapiler: Akupunktur gibi alternatif terapiler; bazı bireylerde ağrıyı hafifletebilir ancak bunların etkinliği kişiden kişiye değişebilir.

Cerrahi Müdahale

Cerrahi müdahale; medikal tedaviye yanıt alınamadığı durumlarda düşünülür. Cerrahi müdahale özellikle siyatiğe neden olan ciddi yaralanmalar veya anatomik anormallikler varsa tercih edilir. Cerrahi müdahale türleri şunlardır:

diskektomi (fıtıklaşmış diskin çıkarılması), foraminotomi (sinirin geçtiği kanalın genişletilmesi), laminektomi (omurganın üst kısmının çıkarılması).