Varis, bacaklardaki toplardamarların genişlemesi, kıvrımlı hale gelmesi ve cilt yüzeyinde mavi veya mor renkli damarlar olarak görünmesi durumudur. Genetik yatkınlık, uzun süre ayakta kalma, obezite, hamilelik, yaş ve kabızlık gibi faktörler varisi tetikleyebilir. Bu durum estetik kaygının yanı sıra; bacaklarda ağırlık hissi, sızlama, yanma, gece krampları gibi belirtilere de neden olabilir. Toplardamarın duvarı zayıfladığı için kan geri akışının bozulmasıyla varis oluşur. Uzun süre kan birikmesi sonucu damarlar genişler ve bası yapar. Varis, genellikle bacakların alt kısımlarında görülür ancak vücudun farklı bölgelerinde de oluşabilir.
Varis Nedir?
Varis, bacaklardaki toplardamarların (ven) normalden genişlemesi, kıvrımlı ve sarkık görünmesi durumudur. Varis damarları ciltte mavi veya mor renkli damarlara benzer şekilde görülebilir. Genellikle bacakların alt kısımlarında oluşan varisler, ayak bileklerine yakın yerlerden başlayarak dizin altına kadar uzanabilir. Bununla birlikte karın bölgesi, genital bölge ve kollarda da varis meydana gelebilir.
Varis Nasıl Oluşur?
Varis, bacakların toplardamarlarında basıncın artması ve damar kapakçıklarının zayıflamasıyla oluşur. Toplardamarların duvarları oldukça incedir ve esnekliklerini kaybettiklerinde varis gelişir. Damarlardaki kapakçıklar, kanın kalbe doğru akışını sağlamak için geri akışı engeller ancak zayıfladığında bu işlev bozulur ve kan geriye akar. Kanın birikmesiyle damarlar genişler, bası ve ödem oluşur. Bu durum ciltte de değişikliklere neden olabilir.
Genetik yatkınlık, uzun süre ayakta veya oturarak çalışmak, obezite, hamilelik, yaş ve kronik kabızlık varis oluşumunu tetikleyen faktörlerdendir. Cinsiyetin de varis oluşumunda etkili olduğu düşünülmektedir; kadınlarda varis oluşma sıklığının yüksek olmasının nedeni ise hormonal faktörlerdir.
Varisin Belirtileri Nelerdir?
Varis, ciltte mavi veya mor renkli damarlardan bacaklarda ağırlık hissi ve sızlamaya kadar çeşitli belirtilere neden olur. En yaygın belirtisi ise bacaklarda görülen kıvrımlı, çeşitli boyutlarda ve mavi-mor renkli damarlardır.
Varis belirtileri arasında şunlar yer alır:
- Bacaklarda ağırlık hissi
- Bacaklarda sızlama veya çarpıntı hissi
- Bacaklarda ağrı ve sızıntı
- Dizlerin arkasında veya ayak bileklerinde varisli damarların oluşması
- Bacaklarda kaşıntı
- Bacaklarda gece krampları
- Bacaklarda ödem
- Ciltte renk değişikliği
- Toplardamarda belirginleşme
- Ciltte yaraların oluşması
Ayrıca varisler şunlara da neden olabilir:
- Toplardamar iltihabı (tromboflebit)
- Damar duvarında hasar
- Ciltte koyu mavi veya kırmızı lekeler (staz dermatiti)
- Ciltte açık renk yaralar (staz ülseri)
- Toplardamar kan pıhtısı
Varis Ağrısı Neden Olur?
Varis toplardamar basıncının artmasıyla oluştuğu için ağrı basınç artışına bağlı olarak meydana gelir.
Variste görülen ağrının nedeni şunlardır:
- Damar duvarlarının genişlemesi
- Damar kapakçıklarının zayıflaması
- Kan akışındaki bozulma
Ayrıca varis ağrısı şu durumlarda da görülebilir:
- Bacakların uzun süre hareketsiz tutulduğu durumlar
- Bacak kaslarının kullanıldığı spor aktiviteleri
- Bacakların kalbe doğru olan hareketinin engellendiği durumlar (örneğin gebelikte)
Varis Kanseri Tetikler mi?
Varis bacak kanseri için risk faktörü olarak kabul edilir ancak doğrudan kanser nedeni olmaz. Varisli bacaklarda görülen yaraların iyileşmemesi durumunda cilt kanseri riski bulunur.
Varisin cilt kanserini tetiklemesi şu şekilde gerçekleşebilir:
- Varis: Cilt altında bulunan toplardamarların genişlemesi durumudur ve ciltte mavi veya mor renkte damarlı görüntülere neden olur.
- Cilt yaraları: Varis, cilt bütünlüğünde bozulmalara ve yaralara neden olabilir. Bu yaralar enfekte olduğunda cilt kanseri riskini artırabilir.
Buna ek olarak varis bacak kanserinin belirtileriyle de benzerlik gösterdiği için ayırt edilmesi güçleşebilir. Bu nedenle varis yaralarının iyileşmemesi durumunda uzman doktora başvurulması önerilir.
Varis Nasıl Teşhis Edilir?
Varis genellikle doktor muayenesinde görünür olduğu için ek bir işleme gerek olmadan teşhis edilebilir. Doktor muayenesi sırasında bacaklardaki toplardamarların belirginleşmesi, ciltteki değişiklikler ve varislere bağlı olarak gelişen diğer bulgular gözlemlenir.
Buna ek olarak varisin boyutunu ve hangi damarın etkilendiğini belirlemek için ultrasonografi (USG) yöntemi kullanılabilir. Doppler ultrasonografi ile damar içi kanamalar değerlendirilebilir ve ek bir işleme gerek olmadan varisin tipi belirlenebilir.
Varis Nasıl Tedavi Edilir?
Varisin tedavisinde şu yöntemler uygulanabilir:
- Komprasyon çorapları giyilmesi önerilebilir
- Damar içini yakma yöntemi uygulanabilir (Endovenous Lazer Ablation – EVLA)
- Tıkanıklık yaratma yöntemi (skleroterapi) tercih edilebilir
- Bantlama yöntemi (Ligation) ve stripping ameliyatı uygulanabilir
- Ağrı kesiciler ve anti-enflamatuar ilaçlar önerilebilir
- Damar içini yakma yöntemi uygulanabilir (Radiofrequency Ablation – RFA)
- Flebektomi ameliyatı tercih edilebilir
Varisinin sağlıklı yaşama engel teşkil etmediğini düşünen hastalara konservatif tedavi yeterli olabilir. Bu yöntemde hasta eğitimi, kompresyon çorapları kullanımı ve egzersiz önerilebilir. Kompresyon çorapları bacaklardaki toplardamarlara baskı yaparak kan akışını düzene sokar ve varise bağlı şikayetleri azaltır. Ayrıca bacak kaslarını çalıştıran egzersizler kan akışını hızlandırarak varisi olumlu yönde etkileyebilir.
Varisi Olanlar Nelere Dikkat Etmeli?
Varisi olan kişilerin bacaklarını çok fazla yormaması, uzun süre ayakta durmaması veya oturmaması gerekir. Ayrıca kilonun kontrol altında tutulması, kabızlığın olmaması ve bacak kaslarını çalıştıran egzersizlerin yapılması varisi olumlu yönde etkileyecek önlemler arasında yer alır. Bacakları yormamak için uzun süre hareketsiz kalınmamalı ve sıklıkla pozisyon değiştirilmelidir.
Eğer kişi uzun süre oturmak zorundaysa bacaklarını uzatmalı ve ara ara dinlendirmelidir. Ayakta kalınması gerekiyorsa ise mümkün olduğunca bacakları çaprazlamamak gerekir. Ayrıca otururken veya yatarken bacak bileklerini kalçanın altına almak da varisi olumsuz yönde etkileyebilir. Bu nedenle hamilelikte de aynı önlemlerin alınması önerilir.
Kilo kontrolü sağlanmalı ve sağlıklı beslenmeye dikkat edilmelidir. Kabızlık varisi olumsuz yönde etkileyebileceği için lif içeriği yüksek besinler tüketilmeli ve yeterli sıvı alınmalıdır. Varisi olan kişiler tuvalet ihtiyacını ertelememeli ve düzenli bir şekilde bağırsaklarını boşaltmalıdır.
Buna ek olarak bacak kaslarını çalıştıran egzersizler yapılabilir. Yüzme gibi eklemlere ve vücut ağırlığına fazla yük bindirmeyen sporlar tercih edilmelidir. Aerobik aktiviteler de bacak kaslarını çalıştırarak dolaşımı düzeltebilir; ancak yürüyüşe yeni başlayanların kompresyon çorapları giymesi önerilir.